Mongolian Code 1695

[la] aγuda örüsiyegči nayiramdaqu boγda qaγan-u jaliγ-iyar γadaγ-a-du olan ayimaγ-un mongγol ulus-tur yeke jasaγ caγaja-yi tarqaγaγsan bölüge. qoyin-a jasaγsan nemegsen učir-i engke amuγulang-un jirγuduγar on qaγučin jasaγ-un bičig-tur, nemen jasaju, γadaγ-a-du ayimaγ-un qusiγun-i jakiruγči vang noyad, qusiγun-u tayiji güng-üd, tayiji-nar-tur tarqaγabai.

nigen juyil γadaγ-a-du mongγol-un jasaγ-un vang-ud, noyad-tur yeke törü-yin čiγulγan γarču yala sigükü, erkin sayid-i ilegebesü jarliγ-un bičig-tur, qas tamaγ-a daruju ilegemü. ulus-un jaq-a-dur kürbesü [ lb ] jaq-a-yin ulus, oduγsan sayid-un ner-e čola, učir siltaγan-i asqaju urida yaγaran odču, öber-ün vang, noyad-tur ögülegtün. tere ulus-un vang, noyad tabun bar-a-yin γajar-tur uγtuγad, bügüde morin-ača baγuju, baraγun eteged-tür jergelen bayiγad, jarliγ-un bičig-i önggeregüljü, morilan qoyin-a-ača güičen ireged, jarliγ-iyar ilegegsen sayid jegün eteged-tür, uγtuγsan vang, noyad baraγun eteged-tür jergečen jarliγ-un bičig-i emün-e-ben yabuγul. ger-tür-iyen kürügsen-ü qoyin-a. siregen deger-e küji sitaγaju, oduγsan sayid [2a] jarliγ-un bičig-i siregen deger-e talbiju, jegün eteged-e baraγun jüg qanduju bayimu. tere vang, noyad nigen üy-e sögödčü, γurban-ta mörgüged sögödügseger bayimu. oduγsan sayid, jarliγ-un bičig-i siregen-eče abču daγudaqu bičigeči-dür öggüdkün. daγudaqu bičigeči bosuγsaγar daγudaγsan-u qoyin-a, oduγsan sayid, jarliγ-un bičig-i abču, siregen deger-e talbimu. vang, noyad basa nigen üy-e sögödčü , γurban-ta mörgürnü. oduγsan sayid jarliγ-un bičig-i siregen-eče abču vang, noyad-tur ögköi-dür, vang, noyad sögödčü. qoyar γar-iyar küliyejü, abuγad, öber-ün qariya-tu [2b] kümün-dür öggüged, nigen üy-e sögödčü γurban-ta mörgümü. mörgügsen-ü qoyin-a, jarliγ-un bičig-i qadaγalaqu kümün-dür öggüged, vang, noyad, oduγsan sayid qarilčan qosiyaγad üy-e sögödčü, qosiyaγad üy-e mörgüged, dumda čilüge talbiju, oduγsan sayid jegün eteged-tür, vang, noyad baraγun eteged-tür. saγumu jarliγ-iyar örüsiyen šangnaqu ba, kesig kürtegülkü ba, basa öber-e kereg-tür ilegegsen sayid, kiy-a-nar odbasu, mön-kü jaq-a-yin ulus oduγsan sayid-un učir siltaγan-i [3a] asqaju, urida odču ögülegtün. vang, noyad yaγaran qariy-a-tu tüsimed-iyen tabun bar-a-yin γajar-tur uγtuγulju, vang, noyad küriyen-eče γarču uγtuγad, ger-tür kürügsen-ü qoyin-a örüsiyen šangnaqu ba kesig kürtegülküi-dür sögödčü abuγad, emüskü qubčasun bögesü emüsčü, degedü-yin jüg qoyar üy-e sögüdčü jirγuγan üy-e mörgümü. ede tawar idekü idegen bolbasu, sögödčü abuγad, mön-kü qoyar üy-e sögödüged, jirγuγan üy-e mörgümü. vang, noyad oduγsan sayid qarilčan nijeged üy-e sögödüged, nijeged üy-e mörgüged, mön-kü dumda čilüge talbiju, vang, noyad [3b] jegün eteged-tür, oduγsan sayid baraγun eteged-tür saγumu. oduγsan sayid-i üdekü inu, mön-kü uγtuγsan γajar-tur kürtel-e üdemü. γadaγ-a-du vang, noyad, qusiγun-u tayiji güng-üd kümün ilegejü, aliba yaγum-a kürgejü iregesen-dür, deger-e-eče örüsiyen šangnaqu ba kešig soyurqaγad ilegebesü, ger-tür kürügsen-ü qoyin-a, vang, noyad, ger-teče uγtun γaruγad, küliyejü abuγad, degedü-yin jüg qoyar üy-e sögödčü, jirγuγan üy-e mörgümü . tegün-eče öber-e aliba yabudal-un yamun-u odqu üyile kereg bolbasu učir siltaγan [4a] jarliγ-un bičig bičijü, öber-ün öber-ün yabudal-un yamun-i sayid-i ilegemü jaq-a-yin ulus-un kümün oduγsan sayid-un ner-e učir siltaγan-i asqaju, yaγaran öber-ün öber-ün vang, noyad taγan ögülegtün, vang, noyad sonusuγad sača qariy-a-tu tüsimed-yin tabun bar-a-yin γajar-tur uγtuγul. uγtuγsan tüsimed morin-ača baγuju, baraγun eteged-tür jergelen bayiju, ilegegsen bičig-i önggeregüljü, qoyin-a-ača mori-ban unuju güyičejü ireged, oduγsan sayid jegün eteged-tür, uγtuγsan tüsimed baraγun eteged-tür jergečen bičig-i emün-e-ben yabuγul. ger-tür kürküi-dür, vang, noyad [4 b ] gerteče γarču uγtuγad, bičig ögküi-dür bey-e-ben böküyijü, qoyar γar-iyar küliyen abču, siregen-ü deger-e talbiγad, daγudaγsan-u qoyin-a, vang, noyad jegün eteged-tür oduγsan sayid baraγun eteged-tür saγumu.

nigen jüyil. γadaγ-a-du mongγol-un ulus tende sigüjü ese baraγsan yal-a-yin učir-tu irebesü urida öber-ün joriγ-iyar deger-e buu ayiladq-a. yal-a-yin učir siltaγan-i bičig bičijü γadaγ-a-du mongγol-un törü-yi jasaγči yabudal-un yamun-dur ögülegtün.

nigen jüyil. čerig-tür amalaγsan vang-ud ese mordabasu jaγun aduγu, [5a] jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu dalan aduγu, tayiji-nar bolbasu tabin aduγu abumu. aliba noyad qusiγuban abun bügüde ese mordabasu čerig-ün jasaγ-iyar jasaγlamu. boljiyan-u γajar-a nigen qonuγ dutabasu. vang-ud bolbasu arban adaγu, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu doluγan mori, tayijinar bolbasu tabun mori, kedün qonuγ dutabasu qonuγ toγalan mön egüber toγalaju abumu.

nigen jüyil. aliba jüg-eče dayisun ireju jaq-a-yin ulus-i dobtulbasu, aliba noyad ger mal-iyan dotuγsi bolγaγad, qariya-tu čerig bügüde-yi abču dobtuluγsan [ 5b ] jüg-tür yaγaraju čuγla. ese čuγlabasu, vang-ud bolbasu jaγun aduγu, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu dalan aduγu abumu. tayiji-nar bolbasu tabin aduγu abumu. čuγlaγsan-u qoyin-a dayilaqu-yi bügüdeger jöblejü medegtün. jasaγ ügei noyad, qusiγun-u tayiji tabunung-ud-i ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. jasaγ ügei noyad, qusiγun-u tayiji tabunung-ud-i ese čuγlabasu mön-kü ene yosuγar bolγay-a kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. bügüde yeke qusiγun bosbasu aliba qusiγun ilγal ügei čerig-ün yosuγar mordaju neke. vang-ud ese nekebesü jaγun aduγu, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu dalan aduγu [6a] tayiji-nar bolbasu tabin aduγu abumu.

nigen jüyil. qorin saγadaγ-tu kümün-eče doruγši bosbasu öber-ün qusiγun-iyan abun neke. qorin saγadaγ-tu kümün-eče degegsi bosbasu ken oyir-a bolbasu, tere qusiγun-u jasaγ bariγsan vang, noyad, bosqaγul-un teng-iyer mön, künesü bekilejü, qamiγasi odbasu, simdaju tultala nekegül. vang-ud ese nekegülbesü qorin aduγu, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu arban tabun aduγu, tayiji-nar bolbasu arban aduγu abumu. bosba kemen yaγaraju ayiladq-a ese ayiladqabasu, vang-ud bolbasu, arban aduγu, [6b] jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu doluγan mori, tayiji-nar bolbasu tabun mori abumu.

nigen jüyil. aliba bosqaγul-i nekegsen kümün, ekilejü, bosuγči kümün-i alabasu, tegün-ü olja, ülegsen ger mal bügüde-yi nekegsen kümün abtuγai bosqaγul busu kümün-i aduγu-yi abču bosbasu nekegsen kümün qaγas-i inu abtuγai. ekilejü bosuγsan kümün-i γarγabasu tegün-ü olja-yi nekegsen kümün-dü ülü öggümü. bosqaγul-un ejen abtuγai. bosqaγul busu kümün-i mori unuju ečibesü, bosuγči kümün-i em-e, keüked, ger mal bui bolbasu, [7a] oru-yi inu tölüjü ab. bosuγči kümün-i gerte yaγum-a ügei bögesü tölügsü ügei. ger-ün jarči bögesü tegün-dür yaγum-a bui bolbasu tölüjü ab. yaγum-a ügei bögesü ejen-eče inu abqu ügei.

nigen jüyil. čiγulγan čiγulumu kemen jarlaγsan-dur, vang-ud ese irebesü qorin aduγu, jasaγ-un noyad qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu arban tabun aduγu , tayiji-nar bolbasu arban aduγu abumu. boljiyan-u edür ese kürčü irebesü qonuγ toγalan mori abumu.

nigen jüyil. öber-ün öber-ün qubiyaγsan nutuγ-tur, busu [7b] vang-ud orubasu arban aduγu, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu doluγan mori, tayiji-nar bolbasu, tabun mori, qaraču kümün bolbasu, erüke toγalan nijeged üker abumu.

nigen jüyil. qubiyaγsan jisiyen-u nutuγ-ača vang-ud ketü γarbasu jaγun aduγu, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu dalan aduγu, tayiji-nar bolbasu, tabin aduγu abumu. uγurčaγ-i ken üjebesü üjegsen kümün tegün-i bey-e kigedger mal bügüde-yi abtuγai.

nigen jüyil. qoyar qaraču kümün quda bolbasu, tabun mori, tabun [8a] üker, tabin qoni ab. ene jasaγ-i ken ebdejü ilegü ögbesü ilegü mal-i jasaγ-tur abumu. dutaγu abubasu yal-a ügei. kürgen ükübesü öggügsen mal-iyan qariγulju ab . ökin ükübesü qaγas-i inu ab. ečige eke inu öggüy-e getel-e, kürgen inu γoluju ese abubasu öggügsen mal inu singgetügei. kelelčegsen süi-yi qorin nasun-dur kürtele ese abubasu, ökin-i ečige eke inu öber-ün duratu γajar-a ögtügei.

nigen jüyil. vang, noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd, tayiji tabunung-ud-un kelelčegsen süi-yi, vang, noyad, qusiγun-u tayiji, [8b] güng-üd, tayiji, tabunung-ud köndelen oruju abubasu, abuγči öggügči qoyar-ača, vang-ud bolbasu arban ger, jasaγ-un noyad qusiγun-u tayiji, güng-üg bolbasu doluγan ger, tayiji, tabunung-un bolbasu tabun ger-i ijaγur-un kelelčegsen kümün songγuju abuγad abuγsan em-e-yi er-e-eče qaγčaγulju ijaγur-un süi-yin kümün-dür öggümü.

nigen jüyil. qaraču kümün-ü em-e-yi vang-ud tatabasu yisün yisü, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu doluγan yisü, tayiji-nar bolbasu tabun yisün boda abumu.

[9a] nigen jüyil. qaraču kümün, qaraču kümün-ü em-e-lüge yabuldubasu mön tegün-i em-e-yi abuγad, yal-a tabun yisün boda abumu. yabulduγsan em-e-yi er-e-dür inu tulγaju ögčü alaγulumu. ese alabasu, abuγsan tere yal-a-yin mal-i qariy-a-tu noyan-dur öggümü. bisi kümün-i em-e-yi tatabasu yal-a γurban yisün boda abumu.

nigen jüyil. qaraču kümün, qaraču kümün-i süi-yi köndelen oruju abubasu, abuγči öggügči qoyar-ača jingsetü kümün bolbasu, γurbaγad yisü, eng-yin albatu kümün bolbasu nijeged yisü abumu. abuγsan em-e-yi qaγačaγulju ijaγur-un süi-yin kümün-dür öggümü.

[9b] nigen jüyil. aliba yal-a-dur abqu mal, nige dutabasu qorin tabun tasiγur. qoyar dutabasu tabin tasiγur , γurba dutabasu dalan tabun tasiγur, dörben-eče degegsi kedün boda dutabasu jaγun tasiγur-ača ilegün jančiqu ügei.

nigen jüyil. yal-a-yin mal-i abču öggügči yal-a-tu kümün-ü jasaγ-un elči nigen sidüleng üker ab. yal-a abuγči jasaγ-un elči tere mal-ača arban-ača nige, qorin-ača qoyar, γučin-ača γurba ab. teün eče ilegü abqu ügei.

nigen jüyil. aliba yal-a-dur abqu mal ügei kemebesü, sumun-u [10a] janggin, ese bögesü sumun-u doturaki sayin kümün-i songγuju siq-a. mal ügei kemen batulan siqan-du oruγad, qoyin-a γarbasu γruγsan mal-i abuγad siqan-du oruγsan kümün-eče nigen yisün boda ab.

nigen jüyil. qulaγai abuγsan mal-i ejen taniju öber-e öggügsen kümün bui kemebesü, tere kümün-dür aman aγuljaγul. tere kümün ese mederebesü ijaγur-un kümün-i basa siq-a. siqan-du orubasu taniγsan mal-iyan yal-a ügei abumu.

nigen jüyil. vang-ud qulaγayiči-yi darubasu yisün yisü, jasaγ-un [10b] noyan, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu doluγan yisü, baγ-a tayijinar qulaγaikibesü doluγqan yisü, qulaγayiči-yi darubasu tabun yisün mal abumu. qulaγayiči-yi daruγsan ba, qulaγaikigsen-iyen ese mederebesü abaγ-a-yi siq-a. abaγ-a-nar ügei bolbasu, abaγ-a-nar-un keüked-i siq-a kemejüküi. basa engke amuγulang-un qoyaduγar on tayiji-nar-un bey-e qulaγaikibesü, tayiji-yin jerge-yi ebdejü, em-e keüked-eče öber-e, boγul mal-iyan abču, mal-un ejen-dür ög. albatu-yin abču öber-ün aq-a-nar degüner-tür ög kemejüküi. basa jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng-üd -i [11a] ese toγtaγaγsan bögetel-e, . tayiji-nar-i yalalaqu anu ketürkey-e boljuqui. tüsimel manu kelečegsen anu. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji, tabunung-ud-i mön-kü uridu-yin yosuγar yalalay-a qoyin-a toγtaγaγsan anu tayijinar bey-e qulaγaikibesü jerge-yi ebdejü albatu-yi inu abuγad ger mal-i keyiskeküi-yi bayisuγai kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. qulaγai-du abtaγsan mori-yi ayan aba-dur tanibasu tere kümün öber-e oluγsan učir bui bolbasu, tere morin-i orun-dur mori ögčü ösön-iyen ab.

nigen jüyil. aliba yal-a-yi gerečilebe kemen ösiyelejü mal abubasu, [11a] vang-ud bolbasu γurban yisü, jasaγ-un noyad , qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu qoyar yisü, tayiji-nar bolbasu nigen yisün boda abuγad. ösiyelejü abuγsan mal-i qoyisi öber-ün ejen-dür, qariγuljü öggüged, tere kümün-ü duralaγsan γajar-a ilegemü kemejüküi. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji, tabunung-ud-i ese a toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelečegsen anu. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, tabunung-ud aliba yal-a-yi gerečilebe kemen ösiyelejü mal abubasu yalalaqu yabudal-i mön-kü ene yosuγar bolγay-a.

nigen jüyil. qulaγayiči-yi vang-ud jokičaju daruγad eseγarγabasu [12a] γurbaγad yisü, jasaγ-un noyad, qusiγun tayiji, güng-üd, bolbasu qosiyaγad yisü, tayiji-nar bolbasu nijeged yisü abumu kemejüküi . jasaγ ügei noyand qusiγun-u tayiji, güng tayiji, tabunung-ud-i ese toγtaγajuqui, tüsimel man-u kelelčegsen anu. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng tayiji, tabunung-ud qulaγayiči-yi jokičaju damju ese γarγabasu yalalaqu yabudal-i mön-kü ene qauli yosuγar bolγay-a.

nigen jüyil. nengjiküi-dür gereči abču nengji. ülü nengjigülkü bögesü qulaγai-yin keb-tü baγtaγamu.

nigen jüil. negügsen nutuγ-tu mön edür mör orubasu siq-a.

[12b] nigen jüyil. noqai, γaqai-yi qulaγabasu tabun boda ab. γalaγu, nuγusu, takiy-a qulaγabasu sidüleng üker abuγad, qulaγai-du abtaγsan yaγum-a-ban tölüjü ab.

nigen jüyil. altan mönggün-ü jüyil, bulaγa qaliγu arasun-u jüyil, ede tavar bös-yin jüyil, aliba idegen-ü jüyil, ene jerge-yin yaγum-a-yi qulaγabasu orubar büridken tölüjü abuγad, qulaγai-du abtaγsan yaγum-a biraγun-u üne-dü kürkü bögesü γurban yisü, qonin-u ün-e-dü kürkü bögesü nigen yisün boda, qonin-u ün-e-dü ülü kürkü bögesü sidüleng üker ab.

[13a] nigen jüyil. eber ama kürüged, jaγalduγsan yal-a-dur, vang-ud, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd-tür, siqaγ-a ügei. qariy-a-tu qusiγun-u dotur-a songγuju siq-a . tayiji-nar bolbasu, bey-e-yi inu siq-a. qulaγai-du abtaγsan ülüg ede-yin eber basa qulaγai-yin mör oruγuluγsan ene qoyar-tur qusiγun-u sayid-i songγuju siq-a, ese orubasu oru qolbaγ-a abču ög. jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd-ün elči biraγu ab, kemejüküi. jasaγ ügei noyan , qusiγun-u tayiji, güng elči-yi ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelečegsen anu. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng efü-yi jasaγ-un noyad-un yosuγar bolγaju eber aman kürgegsen yal-a-yin učir siq-a talbiqu ügei bolγay-a. tabunung-ud-i tayijinar-un yosuγar siq-a.

nigen jüyil. mör-yin kemjiy-e kümün-ü saγuγsan nutuγ-ača γoduli qarbum γajar-ača ilegü bolbasu siqaγ-a ügei.

nigen jüyil. aliba mör oruγuluγsan yal-a-dur mör-yin gereči kümün ügei bögesü siqaγ-a ügei. yabudal-un kümün gereči ügei mösgi, ulus daγaribasu gereči ab.

nigen jüyil. mal-i qulaγaju alaγad orkiju oduγsan-i öber-e kümün [ 14a] ulingqai-du orubasu. oru tölüjü ab. mör-yin kemjiyen-ü dotur-a bolbasu qusiγun-u sayid-i songγuju siq-a. siqaγan-du ese orubasu mör oruγuluγsan keb-tü baγtaγaqu.

nigen jüyil. eber-yin mal qoyin-a bosu kümün-eče γarbasu, eberlegči kümün-eče γurban yisü abuγad, tere mal-i siqaγdaγsan tayiji, oru qolbaγ-a öggügsen kümün-lüge qaγas-i qubiyaju angtuγai.

nigen jüyil. alalγan-u yal-a-dur vang-ud, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd-i siqaγ-a ügei. qariy-a-tu qusiγun-u dotur-a songγuju siq-a. tayiji-nar bolbasu bey-e-yi inu [14b] siq-a kemejüküi. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng efü-yi ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelečegsen anu. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng, efü-yi jasaγ-un noyad-un yosuγar bolγaju aliba alaqu yal-a-yin učir siqaγ-a ügei bolγay-a. tabunung-ud bolbasu tayijinar-un yosuγar siq-a.

nigen jüyil. γurban yisü abqu yal-a-ača degegsi qusiγun-u sayid-i sungγuju siq-a. nigen yisü abqu yal-a-ača doruγsi sumun-u dotur-a-ača sungγuju siq-a.

nigen jüyil. aliba yal-a-yi gerečilebesü, abuγsan yal-a-ača gereči [15a] qaγas-i inu abumu.

nigen jüyil. aliba yal-a abubasu öber-ün noyad, yisü toγalan nijeged abtuγai. yisü ese kürbesü ülü abumu.

nigen jüyil. arban nasun-duni kürüge edüi keüked qulaγai kibesü yal-a ügei. arban nasun-ača degegši bolbasu yal-a.

nigen jüyil. vang-ud-un sigügsen jarγu-yi dakiju jarγulaγad, mön-kü vang-ud-un sigügsen yosuγar bolbasu jarγulaγsan kümün-eče yal-a nigen yisü, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üsigügsen bolbasu, tabun boda, jangginar-un sigüsen bolbasu köl abtuγai.

[15b] nigen jüyil. nüke utuqui-dur γal aldabasu, ken üjebesü üjegsen kümün nigen yisün boda ab. γal ürbisjü mal ükübesü, tölüjü ab. kümün ükübesü γurban yisü boda ab. endüü γal aldabasu üjegsen kümün tabun boda ab. γal ürbisjü mal ükübesü tölüjü ab. kümün ükübesü oru nigen yisü boda abumu.

nigen jüyil. irtü üjügür-tü-yi γarγabasu, vang-ud bolbasu, γurban yisü, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu, qoyar yisü, tayiji-nar bolbasu, nigen yisü, qaraču kümün bolbasu, tabun boda abumu kemejüküi. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, [16a] güng, tayiji, tabunung-ud-i ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelečegsen anu. jasaγ ügei noyan , qusiγun-u tayiji, güng, tayiji, tabunung-ud irtü üjügür-tü-yi γarγabasu, yalalaqu učir-i mön-kü ene yosuγar bolγay-a.

nigen jüyil. keregül-eče ulam nidün tasuraju γar köl quγaraγad kereg-tü ese orubasu oru γurban yisü, kereg-tü orubasu nigen yisü, em-e kümün uruγ unγabusu nigen yisü, nidurγ-a , tasiγur sabq-a-bar jančibasu tabun boda abumu. qariγučibasu yal-a ügei. sidün quγarabasu nigen yisü, gejige jalaγ-a tasurabasu tabun boda abumu.

[16b] nigen jüyil. naγadum-ača ulam endegürejü kümün ükübesü, nigen yisün boda abuγad, oru bosq-a kemejüküi. yerü yal-a könggen boljuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. aliba kümün naγadum-ača ulam endegürejü kümün ükübesü γurban yisün boda abču. öggüy-e kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. mal-i qarbuju čabčiju alabasu, oru tölüged nigen yisü, mori-yi tasiyaraju qarbuju ükübesü, oru qolboγ-a ab. ese ükübesü sidüleng üker abumu.

nigen jüyil. jolbin mal-i γurban qonuγulju köndelen jasaγ-un [17a] noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd-tür, medegüljü bariγad, boda büri nigen qoni ab. unubasu tabun boda, minukei kemen qudal kelejü abubasu γurban yisü, endegürejü abubasu nigen yisü, mal-un ejen ese γarbasu qadaγal-a, darubasu nigen yisü boda abumu.

nigen jüyil. jolbin mal-i jiγulči kümün buu bari. baribasu qulaγai-yin keb-tü baγtaγaqu. qoni bogesü mön edür bariγad qonuγulju, qorin-ača doruγši nigen ab. olan bolbasu qori-bar toγalaju nijeged ab.

nigen jüyil . aliba yal-a-yi tus yal-a-tu kümün jarγul-a. [17b] köndelen kümün jarγulabasu, jarγu sigükü sayid köl morin-i inu.

nigen jüyil. aliba yal-a γarbasu qoyar yal-a-tu kümün tus-iyar buu kelelče. kelelčejü barabasu, noyad bolbasu γurban yisü, qaraču kümün bolbasu nigen yisü boda abumu qariy-a-tu qusiγun-u jasaγ-un noyad-ača elči abču, yal-a-tu kümün-ü jasaγ-un noyad-dur küijü kelelče. qoyar qonutala elči ese ögbesü tere jasaγ-un noyad-ača qonuγ toγalan sidüleng üker ab. yala daγulqu-yin urida, ulaγ-a, sigüsü idekü ügei. yala daγulju abqu bolbasu yala-tu qusiγun-ača ulaγ-a unuju, üde [18a] qonuγ-tu sigüsü idejü kelelčejü ab. abuγči jasaγ-un elči kedün yisün yisü bolbasu qulaγayiči-ača, γurban-ača ilegü abqu ügei. γaraqu nigen mori, yala bariju öggügü jasaγ-un elči kedün yisü bügesü yala-yin mal-ača nigen sidüleng üker abtuγai. arban qonutala yala daγulju ese ögbesü, yala-tu qusiγun-u vang-ud bolbasu arban aduγu, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu doluγan mori tayiji-nar bolbasu tabun mori-yi surüg-eče bariju ab. tere abuγsan aduγu-yi buliyaju abubasu qolbaγalaju ab. ker-be ese daγulbasu ayiladqay-a ire.

[18b] nigen jüyil. yabudal-un kümün-dür qonuγ ese ögčü köldejü ükübesü oru bosqaγad nigen yisü, ese ükübesü sidüleng üker abumu. qonuγuluγad ede mal yaγum-a qulaγai-du abtabasu ger-ün ejen tölügülümü.

nigen jüyil. maγu-qai-tu ebedči-tü kümün kümün-ü ger-tür baγuju, ebedči-tü kümün yaγum-a qudalduju tegün-eče ulam qaldaγad kümün ükübesü γurban yisü, qaldaju edegebesü nigen yisü, ese qaldabasu köl abtuγai.

nigen jüyil. vang-ud-i qaraču kümün ilete daγaribasu γurban [19a] yisü, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd-i bolbasu qoyar yisü, tayiji-nar bolbasu nigen yisü , dalda kelelčebesü jergečegüljü mede. ünen bögesü mön egüber bolqu. erkin sayid-i qariyabasu nigen yisü, meyiren-ü janggi-nar-i qariyabasu doluγan boda, jalan-u jangginar-i qariyabasu tabun boda, sumun-u janggi-nar-i qariyabasu γurban boda abumu, kemejüküi. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji, tabunung-ud-i ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelečegsen anu. jasaγ ügei noyad, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji, tabunung-ud-i qaraču kümün ilete daγaribasu daγariγsan kümün-i [19b] yalalaqu yabudal-i mön-kü ene yosuγar yalalay-a. yal-a-yin mal-i daγariγdaγsan kümün-dür öggüy-e.

nigen jüyil. jebe, sumu, serege, γoduli, bičig ügei bögesü ali üjegsen kümün sidüleng üker ab.

nigen jüyil. arban ger-tür nigen daruγ-a talib, ese talbibasu vang-ud bolbasu arban aduγu, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu doluγan mori, tayiji-nar bolbasu tabun mori abumu.

53. nigen jüyil. jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd, [20a] qonuγ-tu qoni ide. üker idebesü yala inu tabun boda, sigüsü tasulbasu üker ab. jasaγ ügei noyad, sigüsü idebesü mori ab.

nigen jüyil. itegel-tü temdeg-tü elči ulaγ-a unuju qonuγ-tu sigüsü ide. sigüsü tasulbasu üker ab. ulaγ-a tasulbasu γurban yisü, aduγu-ban buruγulaγulbasu nigen yisü, itegel-tü temdeg ügei elči ulaγ-a unuju sigüsü idebsü bariγad külüjü yabudal-un yamun-dur kürge. jasaγ-un noyad-un kereg-tür yabuqu elči-yi noyad jančibasu γurban yisü, qaraču [20b] kümün jančibasu nigen yisü boda abumu.

nigen jüyil. malaγ-a-ača ilegüγaruγsan čačuγ, nabtaγai čikibči-tü malaγ-a , isegei-ber qayičilaju kigsen malaγ-a, suγubar büselegsen ba, mürüi sibergen, eyimü jüyil-i emüsküi ba, kereglekü kümün-i ken üjebesü noyad bolbasu mori ab. qaracu kümün bolbasu sidüleng üker ab.

nigen jüyil. yeke kerem-ün doturaki kümün, kerem-ün γadaγ-a-du kümün-dür aliba yala kibesü, doturaki jasaγ-iyar bolγamu. kerem-ün γadaγ-a-du kümün-dür aliba yala kibesü γadaγ-adu jasaγ-iyar bolγamu. naiman qusiγun-u γadaγ-a-du [21a] mongγol. olan sürügebčin (sürüggüčn) γadaγ-a-du ulus-un jasaγ-iyar bolqu.

nigen jüyil. yala-yin yisü-i kemjiy-e qoyar mori, qoyar šar, qoyar üniy-e, qoyar sidüleng, nigen biraγu, tabun-i kemjiy-e nigen šar, nigen üniy-e, nigen sidüleng, qoyar biraγu, yala-yi abču öggügči elči yala-tu kümün-eče, nigen sidüleng üker ab.

nigen jüyil. sineleküi-dür urid qojid buu sinele. urid qojid sinelebesü, vang-ud bolbasu nijiged yisü, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu doluγan boda, tayiji-nar bolbasu tabuγad boda qaraču kümün bolbasu nijiged mori-yi aliba üjegsen kümün ab. [21b] kemejüküi. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji, tabunung-ud-i ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji , güng, tayiji, tabunung-ud sineleküi-dür urid qojid sinelebesü yalalaqu yabudal-i mön-kü ene yosuγar bolγay-a.

nigen jüyil. ayan aba kiged, čiγulγan ba, aliba yabudal-dur. odču gederü ( gedergü) ergiküi-dür jeregeben ülü küliyen, urida ger-tür-iyen uruγsilabasu, vang-ud bolbasu arbaγad aduγu, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu doluγan mön, tayiji-nar bolbasu tabuγad mori, kedün nöküd bolbasu kümün büri-yin köl morin-i abumu, [22a] kemejüküi. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji, tabunung-ud-i ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. jasaγ ügei noyad, qusiγun-u tayiji , güng, tayiji, tabunung-ud ayan aba kiged, čiγulγan ba, aliba γajar-tur odču gedergü ergiküi-dür jeregeben ülü küliyen, urida ger-tür uruγsilabasu, yalalaqu yabudal-i mön-kü ene yosuγar bolγay-a.

nigen jüyil. vang, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güngüd-tür ergügsen čola-yi bürin-iyer ese kelebesü, nigen yisü boda abumu kemejükü. jasaγ ügei noyan, qusiγun- tayiji , güng-üd-i ese [22b] toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng-üd-ün ergügsen čola-yi bürin-iyer ese kelebesü, ese kelegsen kümün-i yalalaqu yabudal-i mön-kü ene yosuγar bolγay-a. yal-a-yin mal-i vang-ud-tur öggüy-e.

nigen jüyil. on büri qabur-un čaγ-tur. jasaγ-un vang, noyan, qusiγun-u tayiji, güng-üd öber-ün öber-ün qusiγun- tayiji-nar ba, čerig-ün kümün-i nigen γajar-a čuγlaγulju quyaγ duγulγ-a jer jebeg-i jasaγul-un qarbuγulju üje. üjejü ese jasaγulbasu, ayan mordaju čuγlaγsan boljiyan-u γajar-a bügüde-yi [23a] üjeküi-dür, aliba jebseg dutuγu maγu boluγad, jebseg büri ner-e-ben ese bičigülbesü be, morin-u del segül-dü bičig ese uyaγulbasu, tamaγ-a. ese daruγulbasu, jokis-i inu medejü yala kelelčemü kemejüküi. yalalaqu yabudal-i ilγaju ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelečegsen anu. ali qusiγun-u čerig-ün jebseg dutuγu maγu bolbasu, tere qusiγun-u jasaγ-un vang-noyan-ača yal-a γurban yisü, noyan, qusiγun- tayiji, güng-üd-eče qosiyaγad yisü, tayiji-nar-ača nigen yisü, jebseg dutuγu (dutaγu) maγu kümün-eče tabun boda-yi jasaγ-tur abuy-a. čerig-ün kümün duγulγ-a-yin gejigebči, debel-ün aru-dur bičig ese [23b] qadaγsan ba, čerig-ün jebseg čidar- ača degegsi bičig ügei bolbasu γurbad yisü, mori-dur tamaγ-a ese daruγsan ba, bičig ese uyabasu nigen biraγu abuγad, bariγsan kümün-dür öggüy-e.

nigen jüyil. sineleküi, yosuγar mongγol-un vang, noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd mörgür-e ireküi-dür γadaγ-a-du moji-yin vang noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd qoyar qubi boluγad , jisiyelejü ire.

nigen jüyil. vang, noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd tayijinar dayisun-ača buruγulabasu, ulus-i inu bügüde abumu. qaraču kümün bolbasu bey-e-yi inu čabčiju alaγad, ger mal kiged em-e [24a] keüked-i inu keyiskemü. tayiji-nar ba, qaraču kümün ken urid qusiγuraju dayisun-i darubasu šangnamu kemejüküi. qaraču kümün buruγulabasu , mön-kü ene yosuγar bolγay-a. basa ene jüyil yerü güng yal-a-yi ilγaju ese toγtajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. aliba vang, noyan, qusiγun-u tayiji , güng, tayiji tabunung-ud dayisun- luγ-a alalduqui-dur, busu qusiγu buruγulaqu ba, γaγča nigen qusiγun-u vang, noyad alalduju busu qusiγun-dur tusa bolbasu buruγalγsan vang, noyad qusiγun-u tayiji, güng, tayiji tabunung-ud ača nijeged sumun-u ulus-i abuγad alalduγsan [ 24b ] kümün-dür öggüy-e. bosu qusiγun-u vang, noyad, alalduqu ba nigen qusiγun-u vang, noyad qusiγun-u tayiji, güng, tayiji tabunung-ud buruγulabasu, buruγulγsan vang, noyad, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji tabunang-ud-un ergügsen čola-yi inu ebdejü, ulus-i bürin abuγad, alalduγsan vang-ud-tur ögčü qaraču kümün bolγay-a. nigen qusiγu böged, qaγas kümün alalduqu, qaγas kümün buruγulabasu, buruγulaγsan vang, noyad, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji tabunang-ud-un čola-yi ebdejü qaraču kümün bolγay-a. ulus-i čöm abuγad, öber-ün qusiγun-u alalduγsan kümün-dür [25a] öggüy-e, kedün qaγas qusiγu alalduju buruγulabasu, qaγas qusiγu kürkü arγ-a ügei bolbasu, yal-a ügei. buruγulaγsan vang, qusiγun-u tayiji-nar-un ergügsen čola-yi ebdejü qaraču kümün bolγaju. ulus-i čöm abuγad, öber-ün qusiγun-u yal-a ügei vang, noyad, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji, tabunung-ud-tur öggüy-e. alalduγsan vang, noyad, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji, tabunung-ud-tur šangnay-a. ker-be olan qusiγu jab ügei, γaγča nigen qusiγun-u vang, noyan, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji, tabunang-ud jab bolju [25b] alalduγsan-dur güng inu yeke baγ-a, ilegüü čögen-i üjejü šangnay-a. aliba tala-yin čerig alalduqui-dur dayisun-u jüg tesergü oruqu γajar-a vang, noyan, qusiγun-u tayiji, güng-üd sayid-un jerge-yi üjekü ügei. demei orubasu, čögen dayisun-i üjebesü, asaγul ügei demei dobtulbasu unuγsan mori-yi abuy-a. tere yabudal-un olja-yi tasuluy-a. aliba dayisun-dur niγur jolγaju jergčejü alalduqui γajar-a bolbasu, tegsi-ber jergečegüljü alγur-iyar qatariju öber öber-ün tus [26a] tus-iyar oruγtun. tere oruqui-daγan öber-ün tuslaγsan γajar-i oruqu ügei, öber tesi bolju, busud-un segül-dür neyilejü öber-ün yabuqu jirum-i orkiju busud-un yabuqu jirum-dur oruqu ba, busud oruqul-a bayiγsaγar üjekü bolbasu, alaqu keyiskekü jančiqu, tüsimel ebdekü, yal-a abqu yabdal-i yal-a-yi inu üjejü jasaγ-iyar bolγay-a tegsilejü oruqu ba, baqan urid kiged, baqan qojid boluγsan-i bi uriddaba tere qojid daba kemen buu kelelče. toγaqu ügei bui. basa küliyejü abqu ügei buruγlaqu ba, kögejü [26b] bolqu čerig-tür sayin mori sayin er-e-yi mön-kü kögegtün. tere kögeküi-tür, vang, noyad, qusiγun-u ejed-ün emün-e buu kögegtün. tuγ-i abču bülüg bolγaju mör-i daγaju kögegtün, kögegsen kümün čerig niγuγsan γajar-a učaraqu ba, salalčaju kögeküi-dür, köndelen čerig učarabasu, vang, noyad, qusiγun-u ejed küliyejü abču alaldu, čerig mordaqui-dur öber öber-ün tuγ-luγ-a qamtu bülüglejü yabuγtun, nigen qoyar uruγsi qoyisi umartaγsan yaγum-a abur-a samaγun-iyar yabuqu ba, basa soγtaγsan kümün-i ken kümün üjegseger janči [27a] morduγsaγar čaγajin-i umartaqu boluγujai. čingda-bar yabuγtun. daγun buu čokiča, buu daγuda, čokičabasu. daγudabasu, qusiγun-u ejen, meyiren-ü janggi, jalan-u janggi, sumun-u janggi öber öber-ün jakirqu bülüg-i sayitur jakirbasu yaγun-du čokičamu, daγudaγsan, čokičaγsan kümün-i ken kümün üjegseger janči. yabuqu-dur tuγ-ača salaγsan nigen qoyar kümün-i bariju öber-ün qusiγun-u vang noyad qusiγun-u ejen-dür kürge. bariγsan kümün nigen šar ab. γal aldabasu, alaqu yal-a bui emegel qajaγar noγtu čider toqum qulaγubasu, qulaγayiči-yin yosuγar [27b] unaγaju tasiγur-iyar jančimu. basa süni dülijü yabuqui-dur daγun buu čokiča, bisigür buu tata, yal-a bui, čerig yabuqui-dur nigen qoyar salju buliyan tataju yabuγad alaγdabasu tegün-ü em-e keüked-i olja bolγamu. jakirqu ejen-dür yal-a bui, süm-e keyid-i buu ebde. basa jüg-iyer yabuqu kümün-i demei buu ala, qariγučaγsan-i ala, oruγsan-i tejige, olja kümün-ü debel-i buu tayil, er-e em-e-yi buu qaγčaγul, olja bolju bolqu ügei kümün-i mön-kü debel-i buu tayil, buu qaliddun, vang noyad, qusiγun-u tayiji, [28a] güng, tayiji, tabunung-ud, qusiγun-u ejen , meyiren-ü janggi, jalan-u janggi, sumun-u janggi, orulan kögegči, baγ-a kögegči quyaγ-un kümün-ü olja-yin kümün-i aduγu buu sakiγul, aduγu sakiγulju, olja-yin kümün aduγu abun bosbasu, yal-a bui, aliba γajar-a čerig abču odduγsan vang, noyad, erke ügei γajar usun-i toγtaγaju iregn-i aburaju dooratu janggi čerig-i čingdalan surγaju buliyan tataju samaγun-iyar yabuqu boluγujai. sayin irgen-dür jobalang bolγujai. toγtaγabasu saγar ügei šangnamu degegsi bolyamu. kerber čaγaja-yi dabaju [28b] dooratu janggi čerig-yi joriγ-iyar talbiju buliyaju tataju samaγun-iyar yabuqu ba, sayin irgen-ilγal ügei qulaγayiči kemen sίltaγlaju olqu-yi sanaju demei alabasu, saγar ügei kündüde yalalamu, dayisun-dur tengkelčejü γuyuquju alaqui deger-e unaγsan kümün-dür mori unuγulju γarγabasu unuγuluγsan kümün-dür öggü anu güng-üd-eče doruγsi meyiren-ü jangginar-ača degesi bolbasu arbaγad mori, jalan-u janggi, adaγ-a qafan-ača doruγsi bolbasu jiruγuγad mori, qaraču kümün bolbasu qosiyaγad mori-yi tere unaγsan kümün-eče abču öggüy-e [29a] kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. aliba bosču odqu bosqaγul-i vang-ud üjegseger ilegebesü, arban ger, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu doluγan ger, tayiji-nar bolbasu tabun ger, qaraču kümün bolbasu γurban yisün boda abumu, bosqaγul-dur qalum ged kümün ükübesü olja bui bögesü mön-kü orulaju nigen kümün oggüged, qolbaγ-a γurban yisü boda öggümü. olja ügei bögesü, bosaqγul-yin jasaγ-un vang, noyad-ača orulaju γurban yisü boda abču öggümü.

[29b] nigen jüyil. bosqaγul-dur medegseger mori unuγulju ilegebesü, vang-ud jasaγ-un noyad qusiγun-u tayiji, güng-üd tayijinar bolbasu ulus-i inu bügüde abumu. qaraču kümün bolbasu čabčiju alaγad, ger mal-i inu keyiskemü kemejüküi. ulus abumu kemegsen-eče öber-e jarγü ergügsen čola basa tüsimed-i ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu aliba qusiγu-yi jakiruγsan ba, ese jakiruγsan vang noyad, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji, tabunung-ud γadaγ-a-du ulus-tur bosču odqu bosqaγul-dur medegseger mori unuγulju ilegebesu, erügsen čola-yi [30a] ebdejü ulus-i inu abuy-a. jingsetü tüsimed bolbasu köbčidejü alaγad mön-kü ger mal-i keyiskey-e kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. ayil jaγur-a yabuqu bosqaγul-i ken baribasu bosqaγul-un ejen-eče biraγu abču bariγsan kümün-dür oggüged, bosqaγul-i jaγun tasiγur jančimui. bosqaγul-i darubasu, daruγsan kürnün-eče nigen yisü boda abču bosqaγul-un ejen-dür öggümü. bosqaγul-i daruγsan kümün-ü arban ger-ün daruγ-a-ača nigen yisün boda abču bosqaγul-un ejen-ü [ 30b ] arban ger-ün daruγ-a-dur öggümü.

nigen jüyil. aliba jüg-eče irekü bosqaγul-i aliba noyad učarabasu terigülejü iregsen bosqaγul-i qoyar qonuγ-un dotur-a yaγaraju yabudal-un yamun-dur kürgeül. qoyar qonuγ-ača önggeregülbesü , vang-ud bolbasu arban aduγu, jasaγ noyad bolbasu doluγan mori, baγ-a noyad bolbasu tabun mori abumu.

nigen jüyil. irekü bosqaγul-i alaγsan kümün-i vang-ud darubasu, arban ger, jasaγ-un noyad bolbasu doluγan ger, tayiji-nar darubasu alabasu, tabun ger sungγuju abumu. alaba kemen gerečilegči [31a] kümün-dür vang-ud-ača arban aduγu jasaγ-un noyad-ača doluγan mori, tayiji-nar-ača tabun mori abču öggüged, ali duralaγsan noyad-tur ečitügei, meljibesü abaγ-a-yi inu siq-a, qaraču kümün irekü bosqaγul-i uγtuju alabasu, terigülegči kümün-i čabčiju alaγad, γurban yisü boda, bisin-eče inu kedün kümün bolbasu γurbaγad yisün boda abču, tuslaju iregsen noyan-dur öggümü. tuslaγsan noyan-i ese γarbasu jasaγ-tur abču gerečilegči kümün-dü qaγas-i inu öggümü kemejüküi. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji, tabunung tüsimed-i ese toγtaγajuqui. [31b] tüsimel man-u kelelčegsen anu. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji, tabunung-ud-i mön kü ene yosuγar bolγay-a. basa aliba tüsimed irekü bosqaγul-i uγtuju alabasu terigülegči nigen kümün-i köbčidejü alaγad bosud-i tüsimel-i ebdejü γurbaγad yisün boda abuy-a kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. vang-ud öber-e qusiγun-u kümün-i jorimaγ-iyar alabasu, alaγsan kümün-ü dang-iyar orulan kümün tölügülüged tabin aduγu, jasaγ-un noyad bolbasu, γučin aduγu, tayiji-nar bolbasu, qorin aduγu, abumu. qaraču kümün bolbasu qariγu čabčiju [32a] alamu kemejüküi. ene yal-a-yin jüyil könggen boljuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. aliba qusiγu-yi jakiruγsan ba, ese jakiruγsan vang, noyad öber-e qusiγun-u kümün-i jorimaγ-iyar alaqu ba, ösiyelejü kiged arγ-a bar alaqu, mökesejü alaqu bolbasu, alaγsan kümün-ü dang-iyar oru kümün tölügümü. vang-ud bolbasu jaγun aduγu, noyan qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu, dalan aduγu, tayiji tabunung-ud bolbasu tabin aduγu, qaraču kümün bolbasu čöm čabčiju alaγad, em-e keüked-eče öber-e ger mal-i keyiskejü alaγdaγsan [32b] kümün-ü eme keüked-dür öggüy-e kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. engke amuγulang-un arban dörbedüger on namur-un dumdatu sar-a-dur toγtaγaγsan anu. aliba alaqu yal-a-tu kümün-itayisung quvangdi-yin toγtaγaysan yosuγar qusiγu jakiruγči jasaγ-un vang, noyad köndelen jasaγ-un vang, noyad-dur ögülejü sigüjü altuγai. köndelen jasaγ-un vang, noyad-dur ögülejü sigükü ügei alabasu, joriγ-iyar alaγsan yosuγar yalalay-a. baγ-a tayiji-nar, qaraču kümün, albasu ger-ün köbüd-i [33a] yal-a-tai bolju alabasu öber-e öber-ün jasaγ-un vang noyad-tur učir-i γarγaju ögületügei. vang noyad mön-kü köndelen jasaγ-un vang, noyad-dur ögülejü sigüjü alatuγai, čiγulγan neyilejü sigüjü alaqu yal-a-tu kümün bolbasu darui čiγulγan neyilegsen γajar-a sigügsen yosuγar alatuγai. alaqu yal-a-tu kümün-i joliju abqu-yi mön-kü tayisung quvangdi-yin toγtaγaγsan yosuγar bolγay-a. tayisung quvangdi-yin toγtaγaγsan anu yal-a-tu kümün-i ken joliju abubasu γurban yisü-ü boda ögčü joliju ab. [33b] em-e keüked-i joliqu anu öber-iyan durabar-iyar boltuγai kemejüküi.

nigen jüyil. aliba yaγum-a-yi iledte buliyabasu, vang-ud bolbasu jaγun aduγu, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu dalan aduγu, tayiji-nar bolbasu tabin aduγu abumu. qaraču kümün bolbasu čabčiju alamu kemejüküi, yal-a-yin kündü könggen-i ilγaju ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. qusiγu-yi jakiruγsan ba, ese jakiruγsan vang, noyad aliba yaγum-a-yi iledte buliyaqui-dur kümün-i [34a] alabasu, alaγsan kümün-i oru tölügüljü vang-ud bolbasu jaγun aduγu, noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu dalan aduγu, tayiji tabunung-ud bolbasu tabin aduγu, kümün-i irtu üjügür ba modun sidam-iyar jančiju eremdeg bolbasu bey-e-yin qaγas ün-e qoyar yisü boda ögčü vang-ud bolbasu jaγun aduγu, noyan, qusiγun-u tayiji, güng bolbasu dalan aduγu, tayiji tabunung-ud bolbasu tabin aduγu, buliyaqui-dur, kümün-i [34b] alaγsan ügei qoor kigsen ügei bolbasu, vang-ud bolbasu jaγun aduγu, noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu dalan aduγu, tayiji tabunung-ud bolbasu tabin aduγu abču jerge-yin kümün-dür öggüy-e tüsimel qaraču kümün nigen qoyar bolbasu, olan bülüglejü aliba yaγum-a-yi ilete buliyaqui-dur kümün-i alaqu ba qoor kibesü terigün ded-i lγal ügei čöm čabčiju alaγad em-e keüked ger mal-i keyiskejü, jerge-yin kümün-dür öggüye. [35a] tüsimel, qaraču kümün nigen qoyar bolbasu, olan bülüglejü, mal-un jerge-yin yaγum-a-yi qulaγuγsan-i mal-un ejen bolbasu, köndelen kümün bolbasu, medejü nekeküi-dür qulaγayiči kümün-i alaqu ba, qoor kikü bolbasu, terigün ded-i ilγal ügei čöm čabčiju alaγad, em-e keüked ger mal-i keyiskejü jerge-yin kümün-dür öggüy-e. tüsimel, qaraču kümün olan bülüglejü, aliba yaγum-a-yi ilete buliyaqui-dur, kümün-i ese alabasu, tulγur egüskegsen terigülegsen qoyar kümün-i köbčidejü alaγad em-e keüked ger mal-i keyiskejü busud-i ded bolγaju jaγuγad tasiγur jančiju γurbaγad yisün boda abču jergeyin kümün-dür [35b] öggüy-e. basa tüsimel bolbasu, qaraču kümün bolbasu, γaγča kümün bolbasu, jaγun tasiγur jančiju em-e keüked-eče öber-e ger mal-i keyiskejü, jerge-yin kümün-dür öggüy-e. qoyar γurban kümün bolbasu terigülegsen nigen kümün-i köbčidejü alaγad em-e keüked ger mal-i keyiskejü busud-i ded bolγaju jaγuγad tasiγur jančiju γurbaγad yisün-ü boda abču, jerge-yin kümün-dür öggüy-e. kemen kelelčejükui.

[36a] nigen jüyil. er-e inu em-e-yügen sanaγ-a bar alabasu qariγu köbčidejü alamu kemejüküi. endegürebesü kerkijü yalalqu yabudal-i ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. tüsimel qaraču kümün em-e-luγ-a kereldüküi-dür keregül egüsčü jančiqui-dur endegürejü em-e ükübesü, er-e-eče γurban yisün boda abču em-e-yin törküm-dür öggüy-e. tüsimel, qaraču kümün öber-ün em-e-dür yal-a učir-a bolju jaγalduqu ügei joriγ-iyar alabasu er-e-eče γurban yisün boda abču jasaγ-dur abumu. tüsimel qaraču kümün em-e-yi irtü üjügür-tü mese-ber qarbuju čabčiju, qadquju alaqu ba modun sidam-iyar jančiju alaqu bolbasu, jorimaγ-iyar [36b] alaγsan yosuγar qariγu köbčidejü alay-a kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. vang-ud öber-ün öber-ün qariy-a-tu albatu ba, ger-ün boγul-yuγan irtü üjügür-tü mesen-iyer qadquju, čabčiju, alaqu ba, jorimaγ-iyar alaqu ba, ösiyelejü alaqu ba, soγtuγu-bar alaγsan bögesü, yala inu döčin aduγu, noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu γučin aduγu, tayiji-nar bolbasu γurban yisün boda abqu alaγdaγsan kümün-ü törügsen aq-a degü-ner-tür inu öggüged, em-e keüked-i qamtubar qusiγun-u dotur-a duralaγsan γajar-tur ilegemü. basa jančiqui-dur endegdejü ükübesü ükügsen siltaγan-i bey-e-ber [37a] γarγaju kelebesü ösiy-e ügei bögesü γarγaqu ügei yala-yin mori kiged, boda-yi jasaγ-tur abumu. ejen inu boγul-yuγan alabasu, qusiγun-u ejen, meyiren-ü janggi-nar bolbasu, γurbaγad yisün boda, jalan-u janggi, sumun-u janggi-nar bolbasu qosiyaγad yisün boda, qaraču kümün bolbasu nijeged yisün boda abumu kemejüküi. qusiγunu ejen-eče doruγsi, qaraču kümün-eče degegsi, yalalqu-yi toγtaγaγsan-ača öber-e, alaγdaγsan kümün-ün em-e keüked-i kerkijü bolγaqu ba, basa tabunung-ud albatu ger-ün boγul-i alabasu, yalalaqu yabudal-i mön-kü ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen [37b] anu. tabunung-ud albatu ger-ün boγul-i alabasu, yalalaqu yabudal-i mön-kü tayijinar-un yosuγar bolγaya. qusiγun-u ejed-eče doruγsi, qaraču kümün-eče degegsi öber öber-ün ger-ün boγul-i irtü üjügür-ün mesen-ber qadquju, čabčiju, qarbuju alaqu ba, soγtuju alaqu kiged jorimaγ-iyar alaqu ba, ösiyelejü alaqu bolbasu qusiγun-u ejen, meyiren, jangginar bolbasu γurbaγad yisün boda, jalan-u janggi, sumun-u janggi, orulan kögegči-ner bolbasu, qosiyaγad yisün boda, qaraču kümün bolbasu, nijeged yisün boda abču, alaγdaγsan kümün-ü em-e keüked-dür ögčü aq-a-nar degüner-tei čöm qusiγim-u dotur-a γarγay-a. basa [38a] jančiqui-dur endegürejü ükükü ba, ükügsen siltaγan-i öber öber-ün jasaγ-un noyad-tur öglekü ba, ösiy-e siltaγan ügei bolbasu γarγaqu ügei, yal-a-yin mal-i jasaγ-tur abuy-a kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. qaraču kümün qatud-luγ-a nigedbesü yabulduγsan er-e-yi inu oγtačiju alamu. qatun-i čabčiju alamu. yabulduγsan kümün-ü em-e keüked-i inu jaruča öggümü.

nigen jüyil. noyad-un kegür-i köndebesü čabčiju alamu. qaraču kümün-ü yasun-i aγudalabasu nigen yisün boda abumu. önggeregsen kümün-dür [38b] obuγ-a bosqasuγai kemegčid bui bolbasu bosqatuγai. mongγol-un yosubar niγuju talbisuγai kemegčid bolbasu öber öber-ün ejen-ü dura medetügei. ükügsen kümün-dür mori buu ala. jodur buu qadqu. γool-un olum-dur ba, aγula-yin kümün-dür kib jeleme tormosu buu uyaγtun. jasaγ-ača eteged yabuγčid-i ken üjebesü üjegsen kümün tabun boda ab kemejüküi. önggeregsen kümün-ü obuγ-a aγudalaγsan kümün-ü yal-a-yin kündü könggen-i ilγaju ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. tüsimel ba, qaraču kümün vang noyad qusiyu-nu tayiji [ 39a ] güng-üd-ün kegür-i köndebesü, terigülegsen nigen kümün-i čabčiju alaγad em-e keüked-i ger mal-i keyiskejü, busud-i jaγuγad tasiγur jančiju γurbaγad yisün boda abču čöm kegür-ün ejen-dür öggüy-e. qaraču kümün tayiji tabunung-ud-un kegür-i aγudalabasu terigülegsen nigen kümün-i köbčidejü alay-a busud-i ded bolγaju jaγuγad tasiγur jančiju, qosiyaγad yisün boda abču kegür-ün ejen-dür öggüy-e. tüsimed-ün kegür-i aγudalabasu terigülegsen nigen kümün-i jaγun tasiγur jančiju, yal-a γurban yisün boda, busud-i jaγuγad tasiγur jančiju, nijeged [39b] yisün boda abču kegür-ün ejen-dür öggüy-e. qaraču kümün-ü kegür-i aγudalabasu terigülegsen nigen kümün-i jaγun tasiγur jančiju, nigen yisün boda, busud-i nayaγad tasiγur jančiju, nijeged yisün boda- yi abču kegür-ün ejen-dür öggüy-e.

nigen jüyil. lam-a-nar-un ayimaγ böge ituγan-u ayimaγ jasaγ-ača eteged yosun-du ülü jokiku samaγun yabudal-iyar yabubasu alaqu jančiqu yalalaqu-yi kündü könggen-i ilγaju yalalamu kemejüküi. basa lam-a bandi kemegči em-e keüked-eče γaruγsan kümün, ünen sayin yabudal-i bütügeküi-yin tula [40a] bulai. burqan-i takiju nom ungsiju bey-e-ben ariγulaju saγubasu jokimu. bey-e-yi ülü ariγul-un burqan-i ülü takin, nom-i ülü ungsin jasaγ-ača eteged, busu jüyil-ün samaγun yabudal-iyar qaγurmaγlaqu ba, nom ungsimu kemen kümün-ü ger-tür önjijü qonuqu ba, baγ-a keüked-tür ner-e ögkü kiged, ebedčin jasamu kemen eke-yi inu qamtubar abču irekü ba, saγuγsan süm-e dür-iyen kereg üge i emes-i qalγaγči kiged, ene jerge-yin samaγu jüyil-ün yabudal-i yabubasu, mön-kü alaqu jančiqu yalalaqu-yi [40b ] kündü könggen-i ilγaju yalalamu kemejüküi. tüsimel manu kelelčegsen anu. lam-a-nar kümün-ü ger-tür önjijü qonuqu ba saγuγsan süm-e-dür kereg ügei emes-i qalγaγči yabudal-i qoyin-a kelelčejü toγtaγaγsan anu, qalγaγsan lam-a bandi-yi jaγun tasiγur jančiy-a. kümün-ü ger-tür qonuγsan lam-a bandinar-i lam-a bandi-yi inu ebdejü jasaγ-tur abuγad ilγasuγai kemen toγtaγsan-u tula, lam-a-nar kümün-ü ger-tür emes-i qalγaγči-yi inu yalalamu kemegsen yabudal-i bayisuγai. busu qauli-yi mön-kü aquγuluy-a kemen kelelčejüküi.

[41a] nigen jüyil. aliba kümün, kümün-ü mori, temege, üker, qoni ene dörben qusiγu mal-i nigen kümün qulaγbasu, ejen boγul-i ilγal ügei köbčidejü alamu. qoyar kümün qulaγabasu nigen-i inu alamu. γurban kümün qulaγbasu qoyar-i inu alamu. olan bülüglejü qulaγabasu terigülegsen qoyar kümün-i alamu. busud-i ded bolγaju jaγuγad tasiγur jančiju γurbaγad yisün boda abumu kemejüküi. ijaγur-ača jasaγ-iyar bolγaγsan qulaγayiči-yin em-e keüked, ger mal, ded qulaγayiči-yin yal-a-yin mal-i čöm jerge-yin kümün-dür ögčüküi. tüsimel manu kelelčegsen anu. [41b] γadaγ-a-du mongγol-ud mal-dur itegejü aju törümü. qasiy-a küriy-e ügei-yin tula, ijaγur-ača qulaγayiči-yin čingdalan jasaγ-iyar bolaγaγsan qulaγayiči-yin em-e keüked ger mal-i keyiskejü jerge-yin kümün-dür öggügseger boluγsan-u tula, edüge mön-kü jasaγ-iyar bolγaγaγsan qulaγayiči-yin em-e keüked ger mal, ded qulaγayiči-yin yal-a-yin mal-i čöm jerge-yin kümün-dür öggüy-e kemen kelelčejüküi. engke amuγulang-un arban dörbedüger on, namur-un dumdatu sar-a-dur toγtaγaγsan anu, mori, temege, üker, qoni ene dörben qusiγu mal-i [42a] qulaγabasu, tus mal-un ejen bariqu ba, köndelen kümün baribasu mön-kü urida-yin yosuγar qulaγayiči-yi jasaγ-iyar bolγaju em-e keüked ger mal-i keyiskejü mal-un ejen-dür öggüy-e. qulaγayiči-yin yal-a dürbelkü metü bolbasu siq-a. siqan-dur orubasu uridu yosuγar yal-a ügei baray-a. siqan-dur ese orubasu qulaγayiči-yi mön-kü jasaγ-iyar bolγay-a. egün-ü em-e keüked-i boγul ögkü-yi uγurču, bui büküi mal basa qariy-a-tu ejed-eče nigen yisün boda abču mal-un ejen-dür öggy-e öber öber-ün qariy-a-tu [42b] ejed qulaγayiči-yi γarγaγčid bolbasu, qulaγayiči-yi mön-kü jasaγ-iyar bolγaju em-e keüked boγul keyiskekü-yi uγurču, bui büküi mal-i abču mal-un ejen-dür öggüy-e kemejüküi.

nigen jüyil. ile γaruγsan qulaγayiči-yi bariju ača getele ese ögčü aldabasu, vang-ud bolbasu yisün yisü, jasaγ-un noyad qusiγun-u tayiji güng-üd bolbasu doluγan yisü, tayijinar bolbasu tabun yisü abumu kemejüküi. jasaγ ügei noyad, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji tabunung-ud-i ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu jasaγ ügei noyad, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji [43a] tabunung-udile γaruγsan qulaγayiči-yi bariju ača getele ese ögčü aldalbasu, yalalaqu yabudal-i mön-kü ene yosuγar bolγay-a. kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. noyad qulaγayiči-yi daldalaju siqaγan-dur oruγsan-u qoyin-a mön tere kümün-dür qulaγuγsan yaγum-a γarbasu, qulaγayiči-yi daldalaju siqaγan-du oruγsan anu busu kemen ese mederebesü abaγ-a-yi inu siq-a. siqan-dur ese orubasu vang-ud bolbasu yisün yisü, jasaγ-un noyad qusiγun-u tayiji güng-üd bolbasu, dolüγan yisü, baγ-a [43b] tayijinar bolbasu tabun yisü abumu. arban ger-ün daruγ-a-dur (ača) γurban yisü boda abumu kemejüküi. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji tabunung-ud ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji tabunung-ud-i yalalaqu yabudal-i mön-kü ene yosuγar bolγay-a. kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. qulaγai abun odqu mal-i öber-e kümün aldaγulju abubasu, γaγča bögesü ün-e ab. qoyar-ača degegsi arban-ača doruγsi bögesü nige ab. olan bolbasu [44a] arba-bar toγalaju nijeged ab. mal-un ejen qulaγai-dur abtaγsan mal busu kemen ülü ögkü bolbasu, sumun-u janggi funde bošuqu-ača nigen-i inu siq-a. siqaγan-dur orubasu, ün-e ögkü ügei qalturibasu ün-e ab. ker ber qulaγayiči-ača aldaγulju abuγsan inu qudal bolju qaγurmar yabudal γarbasu tere qaγurmaγlaγsan kümün-i qulaγai-yin keb-tür baγtaγaqu.

nigen jüyil. qulaγayiči-yi baribasu, qulaγayiči-yin jasaγ-un vang, noyad, jangginar-tur kürgejü qadaγlaγul. arban ger-ün kümün [44b] qulaγbasu arban ger-ün daruγa-ača nigen mori ab. qulaγayiči-yi arban ger-ün daruγ-a γarγabasu, gereči yosuγar ab. arban ger-ün kümün-ü mal qulaγai-du abtabasu yal-a abubasu arban ger-ün daruγ-a tere yal-a-ača nigen mori ab kemejüküi.

nigen jüyil. aliba alaqu yala-tu kümün-i qadaγalaju aldabasu qadaγalaγsan janggi-dur γurban yisün boda, funde bošuqu-dur qoyar yisün boda abuγad čola-yi inu ebdemü. baγ-a bošuqu-yi jaγun tasiγur, quyaγ-un kümün-i nayan tasiγur jančimu. [45a] alalγan-dur ese kürügsen yal-a-tu kümün-i qadaγalaju aldabasu janggi-dur qoyar yisün boda. funde bošuqu-dur nigen yisün boda abumu. baγ-a bošuqu-yi nayan tasiγur quyaγ-un kümün-i jiran tasiγur jančimu aldaγuluγsan yala-tu kümün-i köndelen kümün baribasu, janggi bošuqu-ača abuγsan yala-yin mal-i bariγsan kümün-dür öggümü. ese bariγdabasu yala-yin mal-i jasaγ-un vang noyad-tur öggümü.

nigen jüyil. alaqu yala-tu qulaγayiči-yi aliba kümün buliyabasu kedün kümün bolbasu nijeged yisün boda, aldabasu terigülegči kümün-i [4 5b ] čabčiju alamu. alalγan-dur ülü kürkü qulaγayiči-yi aldabasu terigülegči kümün-dür γurba yisün, bisin-eče nijeged yisü abumu.

nigen jüyil. öslen güjirlejü γal talbiγad kümün ba, mal ükübesü čabčiju alamu kemejüküi. yalalaqu yabudal-i ilγaju ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. aliba tüsimel qaraču kümün öslen güjirlejü γal talbiγad kümün ükübesü γal talbiγsan kümün tüsimel bolbasu köbčidejü alaγad em-e keüked-eče öber-e, ger mal-i keyiskejü yal-a-yin ejen-dür öggüy-e qaraču kümün bolbasu čabčiju alaγad, em-e keüked-eče öber-e ger mal-i keyiskejü, [46a] yal-a-yin ejen-dür öggüy-e, mal ükübesü, γal talbiγsan kümün tüsimel bolbasu tüsimel-i ebdejü, em-e keüked-eče öber-e, ger mal-i keyiskejü yal-a-yin ejen-dür öggüy-e. qaraču kümün bolbasu jaγun tasiγur jančiju eme keüked-eče öber-e, ger-mal-i keyiskejü yal-a-yin ejen-dür öggüy-e kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. aliba kümün ger-ün boγul jaruča-yi qarbuqu kiged, čabčiqu ba, qabar čikin-i ογtalbasu vang-ud bolbasu oru tabun yisü, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji güng-üd bolbasu, dörben yisü, tayiji-nar bolbasu, γurban yisü qaraču kümün [46b] bolbasu oru nigen yisün boda abumu. ükübesü, jorimaγ-iyar alaγsan ba, öslejü alaγsan yosuγar yalalamu, kemejüküi. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji güng tayiji tabunung tüsimel-i ese toγtaγajuqui . tüsimel man-u kelelčegsen anu. jasaγ ügei noyad qusiγun-u tayiji, güng tayiji, tabunung-ud, ger-ün boγul jaruča-yi qarbuqu kiged, čabčiqu ba, qabar čikin-i oγtalbasu, yalalaqu yabudal-i mön-kü ene yosuγar bolγay-a. tüsimed-i ger-ün boγul jaruča-yi qarbuqu kiged, čabčiqu ba, qabar čikin-i oγtalbasu qosiyaγad yisün boda abuy-a. ükübesü jorimaγ-iyar alaγsan ba, ösiyelejü alaγsan yosuγar bolγay-a kemen kelelčejüküi.

[47a] nigen jüyil. endegüber tasiyaraju kümün ükübesü, qusiγun-ača inu songγuju siq-a siqan-du orubasu, γurban yisü. qalturibasu köbčidejü alamu. kümün-u nidün soqurbasu, oru γurban yisü, γar köl quγarabasu nigen yisü bey-e eremdeg boluγsan ügei kereg-tür orubasu, mori ab kemejüküi. siq-a talbiγulqu yabudal-i ilγaju ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. aliba tüsimel, qaraču kümün endegüber tasiyaraju qarbuqu ba, čokiqui-dur, endegürejü kümün ükügsen-i medekü köndelen bui büküi ba, mederebesü siq-a talbiqu ügei bolγaju, γurban [47b] yisün boda abču öggüy-e. köndelen ügei dörbelkü metü bolbasu qusiγun-dur songγuju siq-a. siqan-du orubasu γurban yisün boda abču oggüy-e. siqan-du ese orubasu köbčidejü alay-a. bosu jüyil-i mön-kü aquγuluy-a kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. aliba yabudal-un kümün-i endegüber baγulγabasu, tabun boda abumu kemegsen-i engke amuγulang-un tabuduγar on. jasaju qulaγayiči ba, maγu samaγun kümün-i ger-tür baγulγabasu tabun boda abumu kemejüküi. ene jüyil öber-e, boljuqui tüsimel man-u kelelčegsen anu aliba yabudal-un kümün-i endegüber baγulγačid-u [ 48a ] unuγsan unuγ-a-yi baγulγaγul-un abqu-yi kelelčejüküi. maγu samaγun kümün-i ger-tür baγulγabasu tabun boda abumu kemegsen anu jokiqu ügei. egün-i jasaju mön-kü uridu yosuγar aliba yabudal-un kümün-ü unuγsan unuγ-a-yi öber-ün qulaγuγdaγsan gegegdegsen mal kemen endegürejü baγulγaju abubasu, tabun boda abču, abtaγsan kümün-dür öggüy-e kemen kelečejüküi.

nigen jüyil. qorčin-u tüsiy-e-tü čin-vang, joriγtu čin-vang aliba yala-dur torbasu bügüde-yi jasaγ-tur abumu [48b] qorčin-u arban qusiγun-u jasaγ-un vang noyad qusiγun-u tayiji güng-üd, jasaγ-tur abqu yala-ača mori abqu yala bolbasu, arban mori- ača nige mori. yisün-i yala bolbasu yisüged büri njeged mori-yi jasaγ-tur abumu. jasaγ-tur abuγsan yosuγar baraγun γar-un tabun qusiγun-u vang noyad-un yala bolbasu, tüsiye-tü čin-vang abtuγai. jegün γar-un tabun qusiγun-u vang , noyad-un yala bolbasu joriγtu čin-vang abtuγai. tegün-eče ülegsen boda-yi baraγun γar-un yala bolbasu baraγun γar-un tabun qusiγun-u [49a] vang noyad qusiγu toγalan, jegün γar-un yala bolbasu, jegün γar-un tabun qusiγun-u vang noyad qusiγu toγalan qubiyaju abuγad, baγ-a tayiji-nar jasaγ-tur abqu yala-dur morin-iyar torbasu arban morin-ača nigen mori, yisün-i yala bolbasu yisün-eče nigen mori abumu. tegün-eče ülegsen boda-yi jasaγ-un vang noyad qusiγun-u tayiji qubiyaju abtuγai, qaraču kümün mori abqu yala-tu bolbasu, arba-bar toγalaju nijeged mori, yisün-i yala bolbasu, yisü toγalan nijeged mori-yi jasaγ-tu abumu. tegün-eče ülegsen mal-i [49b] qusiγim-i jakiruγči jasaγ-un noyad yala-tu kümün-ü ejen qoyaγula qubiyaju abtuγai. baγarin-u učir vang, aru qorčin qoyar jasaγ-un vang neyilejü yal-a sigütügei. auqan, naiman ene qoyar jasaγ neyilejü yal-a sigütügei. qoyar ongniγud-un jasaγ-un vang noyan neyilejü yal-a sigütügei. qoyar tümed-ün noyan qusiγun-u tayiji neyilejü yal-a sigütügei. qoyar baγarin kesigten ene qoyar jasaγ-un vang qusiγun-u tayiji neyilejü yal-a-yi sigütügei. qoyar jarγud-un jasaγ-un noyad neyilejü yal-a-yi sigütügei. qoyar öjümüčin-ü jasaγ-un [50a] vang noyan neyilejü yal-a-yi sigütügei, qoyar qaγučid-un jasaγ-un vang neyilejü yal-a-yi sigütügei. qoyar abaγa-yin jasaγ-un vang neyilejü yal-a-yi sigütügei, qoyar sünid-ün jasaγ-un vang neyilejü yala-yi sigütügei. dörben keüked, qalq-a-yin darqan čin-vang, maγumingγan jasaγ-un tayiji norbu ene γurban jasaγ-un vang, tayiji neyilejü yal-a-yi sigütügei. γurban urad-un jasaγ-un güng neyilejü yala-yi sigütügei. ordus-un giyün-vang görü qusiγun-u tayiji sereng, gürüsikib ene γurban jasaγ-un vang qusiγun-u tayiji neyilejü yal-al-yi sigütügei. noyan sonom, qusiγun tayiji darja, güng dügüreng ene γurban [50b] jasaγ-un noyan qusiγun-u tayiji güng neyilejü yal-a-yi sigütügei. eden-ü jasaγ-tu abqu yala bolbasu jasaγ-tur abuγad ülegsen mal-i neyilejü sigügsen vang noyad, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji-nar qubiyaju abtuγai. köke qota-yin tümed-ün qoyar qusiγu solon daγur eden-i jasaγ-tum abqu, yala bolbasu čöm jasaγ-tur abumu kemejüküi. tüsimel man-u kelelčegsen anu, ilγabasu qalq-a-ača oruju iregsen abaγanar-un sereng mergen noyan, qusiγun-u tayiji dosigijab-i qoyar qusiγu bolyajuqui. ede sin-e-yin tula abaγ-a-luγ-a neyilejü dörben [51a] qusiγun-u vang noyad, qusiγun-u tayiji yal-a-yi sigütügei, eden-ü jasaγ-tur abqu yal-a boldasu jasaγ-tur abču ülegsen mal-i sigügsen vang noyad qusiγun-u tayiji qubiyaju abtuγai kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. γadaγ-a-du mongγol-un aliba alalγan-u kündü yala-tu kümün amiban γarsuγai kemen ongγon-dur sögödkü ba, yabudal-un yamun-dur sögöddügsen bolbasu amin-i inu abur-a. em-e köbegüd-i buu qaγačaγul. ger mal bui bolbasu abču yala-yin ejen-dür öggümü.

[51b] nigen jüyil. γadaγ-a-du mongγol-un er-e-yi γurbaduγar on, nigen üy-e kemjiyelemü. er-e kemjiyeleküi-dür darubasu daruγsan er-e-yi jasaγ-tu abumu daruγsan er-e-yin arban gerün toγalaju qusiγu-yi jakiruγči jasaγ-un vang, noyan nijiged ger abumu. gereči-yi duralaγsan γajar-a ilegemü. er-e daruγsan yala-yi gerečilebesü, mön kemjiyelegsen jil gerečilen, kemjiyeleküi-dür nigen qoyar quruγu ese kürügsen keüked-i qoyar γurban jil boluγsan-u qoyin-a gerečilebesü, qoyar γurban jil-ün dotur-a ked kedün quruγu ösčü kemjiyen-ü modun-ača ilegüü bolqu [52a] inu olan, ker-ber qoyar γurban jil boluγsan-u qoyin-a gerečilebesü gereči-yi yabuča ügei bolγamu kemejüküi. jakiruγči tüsimed-i yalalaqu yabudal-i ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. er-e kemejiyileküi-dür, kinaju, ilγaγsan ügei osultaju er-e daruγsan qusiγun-u ejen qariy-a-tu meyiren-ü janggi-tur γurbaγad yisü qariy-a-tu jalan-u janggi, sumun-u janggi-tur yal-a qosiyaγad yisü, orulan kögegči-dür yal-a nijeged yisün boda abču gereči-dür öggüy-e. baγ-a kögegči arban ger-ün daruγ-a-yi [52b] jaγuγad tasiγur jančiy-a köke qota-yin qoyar qusiγun-u tümed-ün mongγol-ud-tur vang noyad ügei aliba jüyil-ün alba-yi čöm dotur abqu-yin tula busu mongγol-ud-tur adalidqabasu ülü bolumu. eyimü-yin tula ene qoyar qusiγun-u ulus er-e kemjiyeleküi-dür, er-e darubasu qariy-a-tu qusiγun-u ejen, meyiren-ü janggi-dur yal-a tabun yisü qariya-tu jalan-u janggi-dur yal-a γurban yisü, sumun-u janggi-yi sumun-u janggi-ača ebdejü qoyar yisü, orulan kögegči-yi inu ebdejü [53a] nigen yisün boda abču gereči-dür ögčü gereči daruγsan sumun-u er-e-yi ijaγur-un sumun-dur aquγuluy-a ger-ün boγol jaruča mongγol er-e bolbasu jasaγ-tur abuy-a kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. aliba kümün abuγsan em-e yügen γarγabasu eme-yin inji kiged aliba yaγum-a bügüde-yi bürin-e em-e-dür öggümü kemejüküi. er-e em-e aju törüküi čaγ-tur kereglejü baraγsan yaγum-a-yi ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu er-e em-e-yin sayin čaγ-tu kereglejü baraγsan yaγum-a-yi [53b] ülü tölügülümü. edüge büküi yaγum-a-yi čöm öggüy-e kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. čaγajilaγsan γajar-tur qulγaču oruγad bulγ-a görügelekü ba, orqodoi erigčid-i bariγdabasu, öber-ün öber-ün ejed medegseber ilegebsü, görügelegsen kümün ba, köl mal, görügelejü oluγsan bulγ-a orqodoi bügüde-yi jasaγ-tur abumu. medegseber ilegegsen ejed vang-ud bolbasu doluγad yisün boda, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji , güng-üd bolbasu, tabuγad yisün boda, tayiji-nar bolbasu, γurbaγad yisün boda, qarču kümün bolbasu, [54a] nijeged yisün boda abumu. görügečin kümün sabaγa-bar qulγaju čaγajilaγsan γajar-tur oruju bariγdabasu, terigüleči kümün köbčidejü alamu, bisin-i inu jaγun tasiγur jančiju görügelejü oluγsan yaγum-a bügüde-yi bürine jasaγ-tur abumu kemejüküi. jasaγ ügei noyan, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji tabunung-ud-i ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. jasaγ ügei noyad, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji tabunung čaγajilaγsan γajar-tur kümün ilegejü bulγ-a görügelekü ba orqodoi erigčid-i yalalaqu yabudal-i mön-kü [54b] ene yosuγar bolγay-a. aliba tüsimel čaγajilaγsan γajar-tur kümün ilegejü bulγ-a görügelekü ba orqodoi erigčid-i γurbaγad yisün boda-yi jasaγ-tur abuya kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. aliba qudaldučin-i yabuγu]basu, jasγ-un vang, noyad qusiγun-u ejen meyiren-ü janggi-dur kelejü nigen janggi-yi inu terigün bolγaju, arban kümün-eče degegsi neyilegüljü yabuγul qudaldučin-dur terigün ügei yabuγuluγad köndelen kümün-dür bariγdabasu ba ese bögesü kereg siltaγan γarbasu qusiγun-i qadaγalaγči vang noyad, qusiγun-u ejen, meyiren-ü janggi, jalan-u janggi, [55a] sumun-u janggi, samaγu-bar yabuγsan kümün bügüde-yi yal-a kelelčemu, basa urug törül-dür yabuγulqu ba kereg siltaγan bui boluγad yabuγči kümün bolbasu öber-ün öber-ün qusiγun-i qadaγalaγči vang noyad, qusiγun-u tayiji, güng, ese bögesü qusiγun-u ejen, meyiren-ü jangginar-tur kelejü odqui-dur učir-a siltaγan-iyan bičig bičijü abču oduγsan kümün inaγsi činaγsi yabuqui-dur qulaγai qudal samaγu üyile γarbasu, bičig öggügči vang, noyad qusiγun-u ejen, meyiren-ü jangginar, yala kelelčemü. ker-ber qaγurmaγ-iyar [55b] bičig bičijü yabuγad bariγdabasu kündüde yalalamu.

nigen jüyil. γadaγ-a-du mongγol-un vang-ud-ača doruγsi qaraču kümün-eče degegsi kümün buliyaldun jaγaldubasu ey-e-ber jasaγči-yin terigün on-ača inaγsi-yi sigümü, ey-e-ber jasaγči-yin terigün on-ača činaγsi ülü sigümü.

nigen jüyil. qalq-a ögeled tangγud, barγu eden-i köke qota bayan süm-e-yin qaγalγan-dur qudaldu kilgeküi-eče öber-e vang-ud ača doruγsi irgen-dür kürtele qalq-a ögeled tangγud barγu-nar-tur sanaγ-a-bar qudaldu qudaldur-a [56a] kümün buu ilege. uruγ törül-dür kümün jaruqu ba, qaraγul- ača γarču uγtuju qudaldu kikü ba, uruγ törül kemen ireged qudaldu kikü ba, basa qudaldu-yi küliyejü abuγad qudaldu kilgekü ba, egün- eče dabaju öber-ün öber-ün ejed inu medegseger yabuγulju, ab qusiγun-ača γarbasu vang-ud bolbasu, jaγuγad aduγu, noyad qusiγun-u tayiji güng-üd bolbasu dalaγad aduγu, tayiji-nar bolbasu , tabiγad aduγu, qusiγun-u ejen, meyiren-ü [56b] janggin-nar bolbasu, čola-yi inu ebdeged tabuγad yisü, jalan-u janggin, sumun-u janggin-nar bolbasu, čola-yi inu ebdeged γurbaγad yisü, funde bošuqu-nar bolbasu, čola-yi inu edbeged qosiyaγad yisü, baγ-a bošuqu arban ger-ün daruγa bolbasu jaγuγad tasiγur jančiju, nijeged yisün boda, qudaldun-u ün-e-yi abuγad, terigülejü qudaldu kigsen kümün-i köbčidejü alaγad ger mal-i inu keyiskemü. bisin-i inu jaγuγad tasiγur jančiju [57a] γurbaγad yisün boda abuyad, qudaldun-u ün-e bügüde-yi jasaγ-tur abumu. basa qaraγul-ača γarču qudaldu ečikü ba uruγ törül-dür sanaγ-a-bar jiγulčilaqu-yi, qaraγul-un kümün ese bariγad köndelen kümün gerečilebesü, qaraγul-dur γaruγsan jangginar-i čola-yi inu ebdeged, ger mal-i inu keyiskemü. quyaγ-un kümün-i jaγuγad tasiγur jančiju γurbaγad yisün boda-yi jasaγ-tur abumu ene yala-yi aliba kümün gerečilebesü yala-yin mal-ača [57b] qaγas-i inu ögčü gereči-yi öber-ün duralaγsan γajar-tur ilegemü kemejüküi. tabunung-ud-i ese toγtaγajuqui tüsimel man-u kelelčegsen anu tabunung-ud qalq-a ögeled tangγud, barγu-nar-tur joriγ-iyar qudalduγ-a kir-e kümün ilegekü ba, törül uruγ-tur kümün jaruqu kiged, qaraγul-ača γarču uγtuju qudalduγ-a kikü ba, törül uruγ kemen irejü qudulduγ-a kikü ba, basa qudalduγ-a-yi küliyejü abuγad qudalduγ-a kilgekü bolbasu yalalaqu yabudai-i mön-kü [ 58a ] ene yosuγar bolγay-a kemen kelelčejkui.

nigen jüyil. boγul jaruča bosuγsan-i aliba kümün, ulus-un jaq-a-dur bosqaγul-i bariγad kürgejü irebesü bosqaγul-yin abun oduγsan aliba yaγum-a-ača bariγsan kümün-dü nigen qaγas-i öggüged, basa nigen qaγas-i inu öber-ün ejen-dür ögčü, bosqaγul-i jaγun tasiγur jančimu.

nigen jüyil. qalq-a ögeled-ün elči aliba qusiγun-u qaraγul-yin tus-iyar irebesü tere qaraγul-un janggin bošuqu ba quyaγ-i γarγaju tere tus-yin qusiγun-du kürgeged tusiyalγaju öggümü. [58b] tegün-eče ulam ulam-iyar öber-ün öber-ün qusiγun-u nutuγ-ača γarγan kürgejü iregseger bayan süm-e-yin qaγalγan-dur kürgemü. ene jaγur-a aliba qusiγun-u nutuγ-tu qulaγai-du abtabasu čingdalan ilγaju ünen bolbasu tölügülümü. ünen ügei bolbasu dangsan-dur temdeglejü γaruγsan-i üjejü kelelčey-e. kerbe ečigsen mori, temege-yi araljibasu ber mön-kü ene kürgegči kümün-i gereči bolγaju bičijü ner-e sumu-yi temdegle.

[59a] nigen jüyil. bosqaγul-i kögegsen janggi quyaγ güičiju oruqu ügei qoyisi egekü ba, qaraγul-dur kürkü ügei egekü kiged, qaraγul-dur saγuγsan janggi quyaγ osuldaju bosqaγul-i γarγaqu ba, kögejü güičeged ese orubasu, sumun-u janggi-yi ebdejü, γurban yisün-ü mal, orulan kögegči-yi ebdejü qoyar yisün boda abumu. baγ-a kögegči-yi bayilγaju tabun boda abču jaγun tasiγur jančimu. quyaγ-i jaγuγad tasiγur jančimu kemen ayiladqaju toγtaγajuqui. ilγabasu qaraγul-un arad saγuqu ügei qoγostaqu ba, čerig-ün jer jebseg [59b] dutaγu bolbasu toγtaγaγsan yabudal ügei, tüsimel man-u kelelčegsen anu. qaraγul-dur γarγaγsan janggi quyaγ qaraγul saγuqu ügei qoγostabasu, sumun-u janggi-yi ebdejü, γurban yisün boda, orulan kögegči-yi ebdejü, qoyar yisün boda-yi jasaγ-tur abuy-a. qamtu qaraγul-dur γarγaγsan quyaγ-i jaγuγad tasiγur jančiy-a. qaraγul saγuqu arad jaγaγsan γajar-a saγuqu ügei , öber-e γajar-tur saγubasu, janggi orulan kögegči-yi tüsimel ebdey-e, quyaγ-ud-i nayaγad tasiγur jančiy-a. janggi orulan kögegči-yin bey-e-dür [60a] čerig-ün jer jebseg dutaγu bolbasu qosiyaγad yisün boda-yi jasaγ-tur abuy-a. quyaγ-un kümün jer jebseg dutaγu bolbasu nayaγad tasiγur jančiy-a. sumun-u janggi orulan kögegči-yi öber-ün qaraγul-un arad-un jer jebseg dutaγsan-i ese ilγaγsan-u tulada, nijeged boda jasaγ-tur abumu.

nigen jüyil. nigen jaγun tabin er-e-yi nigen sumu bolγaju, jirγuγan sumu-dur nigen jalan-u janggi talbimu kemejüküi.

[60b] nigen jüyil. γadaγ-a-du mongγol-dur γurban jil-ün ečüs-tür nigente čiγulγan γarču jarγu sigüjü, er-e kemjiyelen toγtaγajuqui.

nigen jüyil. γadaγ-a-du mongγol-un vang, noyad-tur jergečel-ün čimeg-ün terigün kiy-a-yi dotuγadu vang, noyad-un yosuγar talbijuqui, γadaγ-a-du mongγol-un qusiγun-u ejen, meyiren-ü janggi, jalan-u janggi, sumun-u janggi, orulan kögegči-ner-tür dotur-a qusiγun-u ejen, meyiren-ü janggi, jalan-u janggi sumun-u janggi, orulan [61a] kögegči-ten-eče nijeged jerge baγuraγulju jingse debisker ögčüküi.

nigen jüyil. güngjü-yin keüked, čin-vang-ud-yin keüked, degüner-i terigün jerge, jasaγ-un gege-yin keüked, giyün-vang, törü-yin noyan-u keüked degüner-i ded jerge, törü-yin gege-yin keüked, qusiγun-u tayiji, güng-üd-ün keüked degüner-i γutaγar jerge, basa vang, noyad-un törül-ün aq-a-nar, degüner terigün jerge-yin tayiji-ača doruγsi tayijinar-un keüked, degüner-i čöm dötüger jerge-yin tayiji bolγamu kemen ayiladqaju [61b] toγtaγajuqui.

nigen jüyil. γadaγ-a-du mongγol-un tayijinar qaračin tümed-ün tabunung-ud-i dörben jerge bolγaju terigün jerge-yin tayiji tabunung-dur arban tabun er-e, ded jerge-dür arban qoyar er-e, γutaγar jerge-dür naiman er-e dötüger jerge-dür dörben er-e qabsurγaju eden-ü jingse debisker-i terigün ded γutaγar dötüger jerge-yin tüsimel-ün jerge bolγaju bey-e önggerebesü, jerge-yi inu törügsen köbegün ači, törügsen aq-a degüü-dür tasural [62a] ügei jalγamjilamu kemejüküi.

nigen jüyil. qalq-a-yin tayijinar dörben jaγun erüke-eče degegsi abču oruju irebesü, terigülegsen nigen tayiji-yi terigün jerge-yin tayiji bolγamu. γurban jaγun erüke-eče degegsi bolbasu terigülegsen nigen tayiji-yi ded jerge-yin tayiji bolγamu, qoyar jaγun erüke-eče doruγsi nigen jaγun erüke-eče degegsi bolbasu, terigülegsen nigen tayiji-yi γutaγar jerge-yin tayiji bolγamu. jaγun erüke-dür ese kürbesü, dötüger jerge-yin tayiji bolγamu. bosu tayijinar-i [62b] öber öber-ün abču iregsen erüke-yin toγ-a üjejü toγtaγaγsan yosuγar jerge öggümü . basa qalq-a-yin qan, jasaγ-un noyad-un törügsen aq-a degüü keüked irebesü, abču iregsen erüke-yin üjejü ilγaqu-yi bayiju, öber-e. jarliγ-i γuyumu kemejüküi . egün-i tüsimel man-u kelelčegesen anu. engke amuγulang-un arbaduγar on, jun-u dumdatu sar-a-ača qalq-a-yin bosqaγul irebesü, küliyejü abqu ügei-yin tula, ene toγtaγaγsan qauli-yi bayilγay-a kememü.

nigen jüyil. dalai blam-a-dur jaruqu elčid-tür [63a] jingkin-ü qafan-dur arban γurban ulaγan-u mori, doluγan terge, asqan-u qafan-dur arban mori, dörben terge, ilγaγči tüsimel, tusalaγči tüsimed-tür tabuγad mori qosiyaγad terge, bičigeči-ner-tür γurban mori nijeged terge, kögegči-nar- tür γurbaγad mori, qoyar kümün neyilen nigen terge öggümü kemejüküi.

nigen jüyil. tus jarliγ-iyar jaruqu ba, yaγaraju jaruqu kiged, yabudal-un yamun-ača aliba jüyil-ün kereg-i qusiγu toγuriju jarlaqu ba, [63b] qaraγul ergikü kiged. jou ürlegen kürgekü ene jerge-yin kereg-tür, dotur-a-ača ulaγ-a unuγulju, kerem-ün γadan-a ulaγ-a unuqu itegeltü temdeg-tü bičig ilegemü. čiγulγan γarbasu, kerem-ün γadan-a ulaγ-a unuqu itegeltü temdegtü bičig ilegemü. jalayid, dörbed, γοrlos, sibege, soloγan, daγur, ninggüte, γoolčin-dur jarubasu. čaγ-un sayin maγu-yi ilγaqu ügei dotur-a-ača ulaγ-a unuγulju, yabudal-un yamun-u tamγ-a daruγsan bičig ögčü dotur-a ača ulaγ-a öggügsen yosuγar [64a] kerem-ün γadan-a ulaγ-a unuγulumu. qorčin-u jirγuγan qusiγu, üjümüčin, qaγučid, urad, ordos ene arban yisün qusiγun-dur jun namur bolbasu köl-iyer jarumu. ebül qabur bolbasu, kerem-ün γadan-a ulaγ-a unuqu-yin učir yabudal-un yamun-u tamγ-a daruγsan bičig öggümü. qaračin, tümed, aoqan, naiman, ongniγud baγarin, jarγuud, čaqar kesigten aru qorčin-u juljaγ-a giyün-vang abaγ-a, abaγanar, dörben keüked, jasaγ-un norbu tayiji qalq-a-yin darqan čin-vang, köke qota ene qorin jirγuγan qusiγu. [64b] mügden siregetü küriyen-ü jerge-yin γajar-a jarubasu čaγ-un sayin maγu-yi ilγaqu ügei köl mori-bar jarumu kemejüküi.

nigen jüyil. qulaγai-du abtaγsan mal-i eber aman ögüler-e ireged öber-ün abtaγsan mal jisü-yi darui olbasu qulaγai-yin yal-a baγtaγaqu bui.

nigen jüyil. aliba alaqu kündü yal-a-yi mederekü ügei köndelen ügei dörbelekü yal-a bolbasu, siq-a talbimu.

nigen jüyil. qorčin-u arban qusiγun-u ulus, qar-a [65a] mören, γuulčin soloγan-dur bulγ-a qudalduju abqu ba, köndelen uγtuju qudalduju abqu kiged, jasaγ-ača eteged medegseger qudalduγ-a ilegebesü vang-ud bolbasu yisün yisü, jasaγ-un noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd bolbasu, doluγan yisü, baγ-a tayiji-nar bolbasu, tabun yisün boda abumu. qudalduγ-a abču oduγsan terigülegsen kümün-i qulaγai-yin yal-a bolγaju köbčidejü alamu. busud-tur γurbaγad yisü, abčiγsan qudalduγ-a-yi čöm jasaγ-tur abumu kemejüküi. jasaγ ügei noyad, qusiγun-u tayiji, güng, busu qusiγun-u [65b] vang, noyan, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji , tabunung, tüsimel, qaraču kümün-i ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. γadaγ-a-du mongγol-un aliba qusiγun-u qusiγu-yi jakiruγsan ba, ese jakiruγsan, vang, noyad, qusiγun-u tayiji, güng, tayiji, tabunung, tüsimel, qaraču kümün γuulčin soloγan-tan-dur bulγ-a qudalduju abquγulur-a joriγ-iyar ilegekü ba, köndelen uγtuju qudalduju abubasu ene yosuγar bolγay-a. tüsimel bolbasu γurbaγad yisü, qaraču kümün bolbasu qosiyaγad yisün boda-yi jasaγ-tur [66a] abuy-a kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. ger-ün boγol jaruča öber-ün ejen-yügen alabasu, oγtučiju alay-a kemen ayiladqaju qauli bolγajuqui.

nigen jüyil. qulaγaju orqodoi-yi tegükü kümün-dür saγudal-un ejen bolju bey-e-yin ed tavar mal jebseg-ün jerge-yin yaγum-a-yi ögčü kümün-i qanilun čuγlaju orqodoi-yi tegügsen kümün-i köbčideju alay-a kemen ayiladqaju qauli bolγajuqui.

[66b] nigen jüyil. aliba čiγulγan čuγlaqu ba, jarlaju quriyaqui-dur γadaγ-a-du mongγol-un qusiγun-u ejen meyiren-ü janggin, jalan-u janggi, sumun-u janggi, orulan kögegči, baγ-a kögegči, arban ger-ün daruγ-a-nar ese irebesü qusiγun-u ejed-tür tabuγad mori, meyiren-ü janggi-tur dörbeged mori, jalan-u janggi-tur γurbaγad mori, sumun-u janggi-tur qusiyaγad mori, orulan kögegči-ten-dür nijeged mori, baγ-a kögegči-ten-dür nijeged šar, arban ger-ün daruγ-a-nar-tur nijeged sidüleng üker, [67a] boljiyan-u edür ese kürčü irebesü qusiγun-u ejed-tür dörbeged mori, meyiren-ü janggi-tur γurbaγad mori, jalan-u jangginar-tur qosiyaγad mori, sumun-u jangginar-tur nijeged mori, orulan kögegči-ten-dür nijeged šar baγ-a kögegči-ten-dür nijeged sidüleng üker, arban ger-ün daruγ-a-nar-i qorin doluγan tasiγur jančiy-a. naiman qusiγun-u negükü mongγol-un qousiγ-u-yi jakiruγči janggi, soloγan-u bügüde-yi jakiruγči terigün-yi γadaγ-a-du mongγol-un meyiren-ü janggi-yin yosuγar ded janggi ded jakiruγči [67b] terigün-yi jalan-u janggi-yin yosuγar, sumun-u janggi, orulan kögegči, baγ-a kögegči, arban ger-ün daruγ-a-yi γadaγ-a-du mongγol-un sumun-u janggi, orulan kögegči, baγ-a kögegči, arban ger-ün daruγ-a-yin yosuγar yalalamu kemen ayiladqaju toγtayajuqui.

nigen jüyil. γadaγ-a-du mongγol-ud-un aliba yal-a bolbasu öber öber-ün qusiγun-u vang, noyad-tur jaγaldu ese barabasu, vang noyad kümün-i qamtu ilegejü yabudal-un yamun-dur jaγaldur-a ir-e vang noyad-tur [68a] jaγalduqu ügei ketürkey-e yabudal-un yamun-dur jaγaldur-a irebesü, yal-a-yin jöb boruγu-yi ülü asaγun, bariju qoyisi öber-ün ejen-dür öggüy-e kemen ayiladqaju jarlajuqui. bariju öggügči anu kündü boljuqui, tüsimel man-u kelelčegsen anu. aliba kümün, jasaγ-un vang noyad-tur jaγalduqu ügei vang noyad-un kümün ügei ketürkey-e yabudal-un yamun-dur irebesü bariju ögkü-yi bayiju sigükü ügei qoyisi jasaγ-tu jaγaldu kemen ilegey-e kemen kelelčejüküi.

[68b] nigen jüyil. qalq-a-yin tüsiy-e-tü-qan, sečen-qan, itegeltü nayiratu erdeni yeldeng noyan, mergen noyan, jasaγtu-qan, aqai dayičing tayiji, sečen jinung, sereng aqai tayiji ene naiman jasaγ-tur jil büri čaγ-un alba nijeged čaγan temege, naimaγad saraγul (saral) mori abun toγtaγaju, egün-dü jasaγ büri γučiγad lang-un mönggün-ü dongmu nijeged, čar-a nijeged, γučiγad torγ-a, dalaγad qar-a bös šangnamu kemejüküi.

nigen jüyil. aliba jüg-eče oruγuju iregsen bosqaγul-i [69a] kürgejü iregsen kümün-dür nigen torγ-a jirγuγan qar-a bös šangnamu kemejüküi.

nigen jüyil. qalq-a-yin qan-u terigülegsen elči-dür γurban yisü, qoyar kötel-dür jirγuγan qar-a bös, ded elči-dür qoyar yisü, nigen kötel-dür jirγuγan qar-a bös, γutaγar elči-dür nigen yisü, nigen kötel-dür dörben qar-a bös, ögeled-ün terigülegsen elči-dür γurban yisü, γučin lang-un mönggün-ü dongmu nigen, tabun kötel-dür nijeged yisü ded elči-dür [69b] qoyar yisü, γurban kötel-dür nijeged yisü, baγ-a tayiji tabunung, sayid-un elči-dür nigen yisü, nigen kötel-dür dörben qar-a bös šangnamu kemejüküi. torγ- a, qar-a bös šangnaqu-yi ese γarγajuqui . ilγabasu qalq-a-yin qan, terigülegsen noyad, qutuγtu-nar-un alba kürgejü iregsen mori-yin jerge-yin yaγum-a-yi abubasu, iregsen elči-dür γurbaγad torγ-a, qorin dörbeged qar-a bös, qoyar kötel-dür jirγuγan qar-a bös, yekeken tayiji, tabunung, sayid, blama-nar-un elči-dür qosiyaγad torγ-a, [70a] arban jirγuγan qar-a bös, nijeged kötel-dür jirγuγan qar-a bös, baγ-a tayiji, tabunung, sayid lam-a-nar-un eleč-dür nijeged torγ-a naimaγad qar-a bös, nijeged kötel-dür dörbeged qar-a bös šangnamu. morin-u jerge-yin yaγum-a-yi ese abubasu, iregsen elči-dür šangnaqu ügei. basa ögeled-ün qan, terigülegsen noyad-un alba kürgejü iregsen morin-u jerge-yin yaγum-a-yi abubaču, ese abubaču iregsen elči-dür γurbaγad torγ-a, qorin dörbeged qar-a [70b] bös γučin lang-un mönggün-ü dongmu nige, egün-ü tabun kötel-dür nijeged torγa, naimaγad qar-a bös yekeken tayiji, tabunung, sayid, lam-a-nar-un elči-dür qosiyaγad torγ-a, arban jirγuγad qar-a bös, γurbaγad kötel-dür nijeged torγ-a, naimaγad qar-a bös, baγ-a tayiji, tabunung, sayid lam-a-nar-un eleč-dür nijiged torγ-a, nayimaγad qar-a bös, nijeged kötel-dür dörbeged qar-a bös šangnajuqui.

nigen jüyil. dalai blam-a-yin elči qoyar terigün [71a] qorin naiman kötel, bügüde-dür ded jerge-yin seyilügsen emegel nigen, γučin lang-un mönggün-ü dongmu nigen, čar-a nigen, γučin torγ-a, dörben jaγun qar-a bös, tabun irbis-ün arasu, γurban bars-un arasu, tabun qaliγu. ögeled-ün očir-qan-u elči-dür kürben (köröben) -ü doturtu mangnuγ debel nigen, γučin lang-un mönggün-ü dongmu nigen. čar-a nigen, γuban torγ-a, qorin dörben qar-a bös, ded elči-dür kürben doturtu mangnuγ debel nigen, γučin lang-un mönggün-ü dongmu nigen, [71b] γurban torγ-a qorin dörben qar-a bös, basa naiman kümün-dür kürben-ü doturatai dörbeljitü torγan-u debel nijeged, γurbaγad torγ-a, qorin dörbeged qar-a bös, edn-ü kötel-dür nijeged torγ-a, naimaγad qar-a bös šangnamu kemejüküi. ilγabasu, naiman kümün kemegči dalai-qan-u elči-luγ-a qamtu irekü tayijinar-un elči-dür šangnajuqui.

nigen jüyil. qalq-a-ača orγoju iregsen kümün-i qoyisi ilegeküi-dür čaγ-tur neyilegül-ün debel malaγ-a γutul-dur oyimusu-tai ömüdü, ebül bolbasu elbenggü [72a] daqu nemejü šangnamu. mori ügei bolbasu γutaγar jerge-yin mori nijeged šangnamu kemejüküi. ilaγabasu ögeled-ün bosqaγul qoyisi ilegeküi-dür mön-kü qalq-a-yin bosqaγul-un yosuγar ayiladqaju toγtaγajuqui.

nigen jüyil. maγu-qai-tu ebedčin-dür bariγdaju talbiju oduγsan ba, basa jam-dur orkiju oduγsan ögeled qalq-a-yin kümün-i tejigejü, qoyisi ilegeküi-dür čaγ-tur neyilegül-ün debel ömüdü malaγ-a γutul-dur oyimusu-tai saγarin-u tebse emegel-dür jemseg-tei qajaγar qudurγ-a [ 72b ] toqum sirdeg-tei öggüy-e. mön ügei bolbasu, unuγulju ilegemü. jam-dur orkiju oduγsan kümün-i tejigejü yabudal-un yamun-dur kürgejü iregsen kümün-dür kökigül-ün qoyar torγ-a, arban qar-a bös šangnamu.

nigen jüyil. qoyitu sir-a süm-e-dür olan quwaraγ-ud-i nom-i ungsiγulju, nigen mingγan lang mönggü-yi yabudal-un yamun-ača abču šangnamu kemejüküi. qoyin-a jil büri quwaraγ-ud-i dörben jaγun bolγay-a kemen ayiladqaju toγtaγajuqui.

[73a] nigen jüyil. quyaγ duγulγ-a, numu sumu, čerig-ün jer jebseg-i ögeled qalq-a-dur buu qudaldu kemen jarlajuqui. γadaγ-a-du döčin yisün qusiγu nayiman-u negükü mongγol čaqar-un arad γadaγ-a-du ögeled qalq-a-yin jerge-yin arad-tur čerig-ün jer jebseg qudalduqu ba, basa törül uruγ-tur ögküi-yi bariγdabasu, esebesü kümün bariju gerečilebesü vang-ud bolbasu jaγun aduγu, noyad, qusiγun-u tayiji , güng-üd bolbasu dalan aduγu, tayiji [73b] tabunung-ud bolbasu, tabin aduγu, qaraču kümün bolbasu terigülegsen kümün-i köbčidejü alaγad, ger mal-i keyisken, ded kümün kedün büi bögesü, čöm jaγuγad tasiγur jančiju, γurban yisün boda abču gerečilegsen kümün-dür yal-a-yin ger mal-ača nigen qaγas-i abču öggün, ülegsen ger mal-i jasaγ-tur abun, gereči kerber öber-ün ejen-i gerečilebesü, öber ejen-eče γarγan, basa döčin yisün qusiγun-u vang noyan qusiγun-u tayiji güng-üd, qaraču kümün ging qotan-dur [74a] irejü yabudal-un yamun-dur ögülekü ügei, čerig-ün jer jebseg qudaldu-ju abčiqu-yi kerem-ün qaγalγ-a-dur nengjiküi-dür bariγdabasu, jasaγ-un vang-ud bolbasu γurbaγad yisü, tayiji tabunung qusiγun-u ejen meyiren-ü janggin, jalan-u janggi, sumun-u janggi, kiy-a-nar tüsimed bolbasu nijeged yisü, qaraču kümün bolbasu nayan tasiγur jančimu kemejüküi. jasaγ ügei vang noyan, qusiγun-u tayiji, güng-üd-i ese toγtaγajuqui. tüsimel man-u kelelčegsen anu. jasaγ ügei vang noyan qusiγun-u tayiji [74b] güng, tayiji tabunung-ud čerig-ün jer jebseg-i yabudal-un yamun-dur ögülekü ügei abčiqu-yi kerem-ün qaγalγ-a-dur nengjijü bariγdabasu, yalalaqu yabudal-i mön-kü ene yosuγar bolγaya, abačiqu čerig-ün jer jebseg-i čöm jasaγ-tur abuy-a kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. dalai blam-a-yin elči uruγsi qoyisi yabuqui-dur kerem-ün dotur-a bolbasu ireküi-dür köl-ün unuγ-a-dur ebesün borčaγ ögkü ügei, ulaγ-a-yin γučin mori, arban tabun terge öggümü [75a] kemejüküi. ilγabasu dalai blam-a-yin elči qoyisi odqui-dur teden-ü köl-ün unuγ-a-dur qonuγ büri seleng-dür kurtel-e ebesü borčaγ öggümü kemen ayiladqaju toγtaγajuqui.

nigen jüyil. aliba jüg orγuju iregsen mongγol-ud qarbuγulju üjejü dörben jerge bolγaju terigün jerge-yin kümün-dür tabun tegün kümün juvangduwan-bar jaramaγlaγsan vangsa-u doturtu bengduwan-u debel. bös doturtu qar-a bös-ün čamča ömüdü, ebesün-ü bürküge, mönggün-ber oruγulaγsan tauqai büsün-dür alčiγur [75b] uyaγsaγar noγuγan sarisu-bar qabčiγsan saγarin-u γutul-dur köke bös-ün oyimusu-tai nijeged tegüs, eden-ü emes-tür juvangduwan-bar jaqamaγlaγsan qangsin doturtu yeke torγ-a debel baγ-a torγ-a-yin čamča, qangsin doturtu yeke vangse-yin doturaqi qobčisu ded jerge-yin kümün-dür dörben tegüs kümün juvangduan ber jaqamaγlaγsan qangsin doturtu yeke toryan-u debel bös doturtu qar-a bös-ün čamča ömüdü ebesün bürküge mönggün oruγuluγsan tauqai btisen-dür [76a] alčiγur uyaγsaγar noγuγan saγarisu-bar qabčiγsan γutul-dur köke bös-ün oyimusu-tai nijeged tegüs. emes-tür juvangduwan-bar jaqamaγlaγsan qangsin doturtu yeke torγan-u debel,baγ-a torγ-a-yin čamča qangsin doturtu qar-a bös-ün dotuγ-a-du qubčasu . γutaγar jerge-yin kümün-dür γurban tegüs kümün, qangsin doturtu yeke torγ-a-yin debel bös-ün čamča ömüdü, ebesü bürküge, jüg büsen-dür alčiγur uyaγsaγar, üker arasun γutul-dur köke bös oyimusu-tai nijeged [76b] tegüs emes-tür qangsin doturtu torγ-a-yin debel, bös-ün doturtu qar-a bös-ün čamča qar-a bös-ün dotuγ-a-du qubčisu, dötüger jerge-yin kümün-dür qoyar tegüs kümün, qangsin doturatu yeke torγ-a-yin debel, bös doturatu qar-a bös-ün čamča ömüdü ebesün bürküge, jüg büsen-dür alčiγur uyaγsaγar, üker arasun-u γutul-dur köke oyimusu-tai nijeged tegüs emes-tür qangsin doturatu yeke torγan-u debel, bös doturatu qar-a bös čamča, qar-a bös dotuγ-a-du [77a] qubčasu ögčüküi, em-e ügei kömün-dür ögkü em-e-yin töiküm-dür tabin lang mönggü, egün-dür juvangduwan-bar jaqamaγlaγsan pengduwan debel, torγ-a γadaγur miyanču doturatu čamča, lingse γadaγur-tu, miyanču doturatu baγ-a čamča, yeke köke bös-ün bey-e, yesi-ber köbegelegsen vangsa-yin dotuγa-du qubčisu, vangsa-yin bey-e pengduwan deji-yin engger-tü könjilen, köke bös-ün debisker debiskü köbeng, čaγan isegei nigen qaγas, er-e em-e-yi neyilegülküi-dür, nigen [77b] qoni nigen nongqa ariki ögčüküi, basa aliba jüg-eče oruju iregsen orγuju iregsen kümün-dür tariy-a ögkü qoγor dumda, aman-u amu, mori üker-ün ebesün, borčaγ, tülekü modu ögčü namur tariy-a quriyaγ-san-u qoyin-a, namur-un dumdatu sar-a-yin sin-e-yin nigen-eče aman-u amu mori ükerün ebesün borčaγ-un jerge-yin yaγum-a-yi tasulju saγuqu ger, kereglekü jemseg saba, čaγ-tur neyilegül-ün debel neyite γurbaγ-ad mori, terigün jerge, ded [78a] jeige-yin kümün-dür qosiyaγad üker, γutaγar jerge, dötüger jerge-yin kümün-dür nijeged üker, mönggü oruγuluγsan jemseg-tü qajaγar qudurγ-a, saγarin-u debse emegel šangnamu kemejüküi.

nigen jüyil. köke qotan-u tümed-ün janggi dörben čaγ-tur alban barir-a irebesü, qusiγun-u ejen, tayiji meyiren-ü janggi-nar-tur torγ-a qosiyaγad, qar-a bös arban qosiyaγad, jalan-u janggi, sumun-u janggi, bayitalabura qafan-dur torγ-a qosiyaγad, qar-a [78b] bös doluγad qaraču kümün bolbasu, torγ-a nijeged qar-a bös jiryuγad, bey-e saγataju irekü ügei kümün ilegejü alba kürgeju irebesü iregsen kümün-dür torγ-a nijeged, qar-a bös dörbeged šangnajuqui. basa dörben čaγ-un alba, qoyar qusiγun-u nigen jaγun jiran γurban mori-yi taγuju ireküi-dür nige qusiγun-u nijegd, orulan kögegči, qosiyaγad baγ-a kögegči sumu büri nijeged quyaγ boraju γučin kümün iretügei. šičing čilaγun kürgeju ireküi-dür nige qusiγun-u nijeged baγ-a kögegči [79a] dörbeged quyaγ bolγaju arban kümün iretügei. γaqai kürgeju ireküi-dür orulan kögegči baγ-a kögegči iretügei. ene iregsen orulan kögegči-dür torγ-a nijeged, qar-a bös dörbeged, baγ-a kögegči-dür qar-a bös tabuγad quyaγ-tur qar-a bös γurbaγad šangnay-a. basa kirγui kürgejü ireküi-dür kümün-i kemjiyelebesü ülü bolumu, kirγui-yi kičiyeju abču ireju sayin-iyar kürču irebesü, iregsen baγ-a kögegči-dür qar-a bös tabuγad, quyaγ-tur qar-a bös γurbaγad šangnay-a [79b] osoltaju jigür ödö-yi elebesü šangnaqu ügei kemejüküi. ilγabasu derigesü kürger-e ireküi-dür, nigen qusiγun-dur nijeged baγ-a kögegči-dür qara bös tabuγad, qosiyaγad quyaγ-tur qar-a bös γurbaγad šangnajuqui.

nigen jüyil. γadaγ-a-du mongγol-un čorji, yekeken lam-a-nar-un bey-e alba barir-a irebesü nigen jangduwan (juvangduwan) nigen pengduwan, arban qoyar qar-a bös, demči gelüng-ner bolbasu nijeged pengduwan, naimaγad qar-a bös šangnay-a. bey-e irekü ügei kümün ilegejü alba kürgejü irebesü [80a] iregsen kümün-dür nijeged pengduwan, dörbeged qar-a bös šangnamu kemejüküi. ilγabasu jasaγ-un lam-a-nar alba kürgejü irebesü tabuγad torγ-a, qutuγtu-nar-un bey-e alba kürgejü irebesü, γučin lang-un mönggün-ü dongmu nigen arban torγ-a, bey-e irekü ügei kümün ilegejü alba kürgejü irebesü, iregsen kümün-dür nigen torγ-a, qar-a bös dörbeged šangnamu kemen ayiladqaju toγtaγajuqui.

nigen jüyil. köke qotan-u tümed-ün qoyar qusiγun-dur [80b] jil büri dörben čaγ-un alba nigen jaγun jiran γurban mori abumu kemen toγtaγajuqui.

nigen jüyil. γadan-a öggügsen ulus-un güngjü, čin-vang-un yeke qatun-ača doruγsi, güng-ün ökin gege, gung-üd-ün gergei-ten-eče degegsi čin-vang-ača doruγsi, terigün jerge-yin tayiji tabunung ba, bey-e jidküjü oluγsan jingken-ü qafan-tan-ača degegsi önggerebesü čaγalsu qoni ariki ögčü. [81a] kesig kürtegül-ün takiqui-dur dotuγ-a-du yamun-ača manju mongγol-un ügeber takiqu bičig bičijü, törü-yin yabudal-un yamun, γadaγ-a-du mongγol-un torü-yi jasaqu yabudal-un yamun-u tüsimed-i jokis-i inu üjejü jaruju bičig daγudan , ariki dusaγaju takimu kemejüküi. ilγabasu jasaγ-un čin-vang egebesü. deger-e-eče kesig kürtegül-ün nigen biraγu, naiman qoni, ariki yisün nongq-a čaγalsu nigen tümen qaγudasun dotuγ-a-du yamun-ača manju mongγol-un ügeber takiqu bičig, dotuγ-a-du sayid nigen. [81b] degedü-yin kiy-a-nar, törü-yin yabudal-un yamun γadaγ-a-du mongγol-un törü-yi jasaqu yabudal-un yamun-u erkin tüsimel bolbasu, ded tüsimel bolbasu nijeged ilaγaγči tüsimel bolbasu, tusalaγči tüsimel bolbaču nijeged jarumu. törü-yin giyün-vang-dur nigen biraγu jirγuγan qoni, ariki doluγan nongqa, čaγalsu naiman mingγan qaγudasun, dotuγ-a-du yamun-ača manju mongγol-un ügeber takiqu [82a] bičig degedü-yin kiy-a nigen törü-yin yabudal-un yamun, γadaγ-a-du mongγol-un törü-yi jasaqu yabudal-un yamun-u ded tüsimel bolbaču nige, ilγaγči tüsimel bolbasu, tusalaγči tüsimel bolbaču nijeged jarumu. törü-yin noyan-dur nigen biraγu, dörben qoni, ariki tabun nongqa, čaγalsu jirγuγan mingγan qaγudasun, qusiγun-u tayiji-dur tabun [82b] qoni, ariki tabun nongq-a čaγalsu tabun mingγan qaγudasun, ulus-un tüsiy-e güng-dür dörben qoni, ariki dörben nongq-a, čaγalsu dörben mingγan qaγudasun, ulus-un-dur tusalaγci güng-dür dörben qoni, ariki dörben nongq-a, čaγalsu γurban mingγan qaγudasun, dotuγ-a-du yamun-ača manju mongγol-un ügeber takiqu bičig, degedü-yin kiy-a nigen törü-yin yabudal-un yamun, γadaγ-a-du mongγol-un [83a] törü-yi jasaqu yabudal-un yamun-u ilγaγči tüsimel bolbaču, tusalaγči tüsimel bolbaču nijeged, terigün jerge-yin tayiji, tabunung-dur γurban qoni, ariki γurban nongq-a, caγalsu qoyar mingγan qaγudasun, bey-e jidküjü oluγsan jingkin-ü qafan-dur qoyar qoni, ariki qoyar nongq-a, čaγalsu nigen mingγan qaγudasun, dotuγa-du yamun-ača manju mongγol-un ügeber takiqu bičig, törü-yin yabudal-un yamun, γadaγ-a-du mongγol-un törü-yi jasaqu yabudal-un yamun-u tüsimed-i jokis-i inu üjejü jarumu. basa čin-vang-ača doraγsi, güng-üd-eče degegsi küčün tusa kijü güng čola-yi [83b] bayiγuluγsan ulus-tur temdeglejü, čilaγun bai bayiγulqu ba, ketürkey-e qayiralaju ilegüü kesig kürtegülkü kiged, sayid kiy-a-nar-i nemejü jaruqu anu degedü-yin joriγ, γadaγ-a öggügsen ulus-un günjü egebesü deger-e-eče kesig kürtegül-ün nigen biraγu, naiman qoni, ariki yisün nongq-a čaγalsu nigen tümen qaγudasun, dotuγ-a-du yamun-ača manju mongγol-un ügeber takiqu bičig, dotuγ-a-du sayid nigen, kiy-a-nar nigen, törü-yin yabudal-un yamun, γadaγ-a-du mongγol-un törü-yi jasaqu yabudal-un yamun-u erkin tüsimel bolbaču, ded [84a] tüsimel bolbasu nige, ilγaγči tüsimel bolbasu, tusalaγči tüsimel bolbasu nijeged jarumu. jasaγ-un güngjü, jasaγ-un gege, čin-vang-un yeke qatun-dur nigen biraγu jirγuγan qoni, ariki doluγan nongq-a čaγalsu naiman mingγan qaγudasun, dotuγ-a-du yamun-ača manju mongγol-un ügeber takiqu bičig, degedü-yin kiy-a-nar, törü-yin yabudal-un yamun, γadaγ-a-du mongγol-un törü-yi jasaqu yabudal-un yamun-u ded tüsimel bolbaču nigen, ilγaγči tüsimel bolbaču, tusalaγči tüsimel bolbaču nijeged jarumu. törü-yin giyün-vang-un ökin törü-yin gege [84b] törü-yin giyün vang-un yeke qatun-dur tabun qoni, ariki tabun nongq-a, čaγalsu jirγuγan mingγan qaγudasun, dotuγ-a-du yamun-ača manju mongγol-un ügeber takiqu bičig, törü-yin yabudal-un yamun, γadaγ-a-du mongγol-un törü-yin jasaqu yabudal-un yamun-u tüsimed-i jokis-i inu üjejü jarumu. törü-yin noyan-u ökin törü-yin gege, noyan-u qatun-dur γurban qoni. ariki γurban nongq-a, čaγalsu tabun mingγan qaγudasun, qusiγun-u gege, qusiγun-u tayiji-yin qatun-dur qoyar qoni, ariki qoyar nongq-a, čaγalsu dörben mingγan qaγudasun, güng-ün ökin gege, güng-üd-ün [85a] gergei-ten-dür qoyar qoni, ariki qoyar nongq-a, čaγalsu γurban mingγan qaγudasun öggümü. törü-yin noyan-u ökin, törü-yin gege, noyan-u qatun-ača doruγsi güng-ün ökin gege, gung-üd-ün gergei-ten-eče degegsi takiqu bičig ögkü ügei. törü-yin yabudal yamun, γadaγ-a-du mongγol-un törü-yi jasaqu yabudal-un yamun-u tüsimed-i jokis-i inu üjejü jarumu. ulus-un güngjü-eče doruγsi gege-ner qatud-dur ene toγtayaγsan-ača öber-e ketürkey-e qayiralaju ilegüü. [85b] kesig kürtegülkü ba sayid kiy-a-nar-i nemejü jaruqu anu degedü-yin joriγ, ene kesig kürtegül-ün sayid jaruju takiqu bičig-i kegür-ün dergede abačiqui-dur, öber-ün aq-a-nar degüner qariy-a-tu tüsimed-i abču kegür-eče nigen ber-a-yin γajar-un üjügür-tür uγtuju sögödčü önggeregülüged, qoyin-a-ača daγaju orumu. takiqu bičig daγudaqu ba, ariki dusaγaqui-dur, čuγlaγsan olan bügüde čöm sögöddümü. bičig daγudaju ariki dusaγaju baraγsan-u qoyin-a bosamu [86a] takiqu yosu bariγsan-u qoyin-a. jarliγ-iyar oduγsan sayid-i toγtaγsan γajar-tur üdeged, qoyisi irejü kesig kürtegülügsen yosuγar degedü-yin jüg γurbata sögödčü yisün-te mörgümü kemen ayiladqaju toγtaγajuqui.

nigen jüyil. ögeled-ün dalai-qan-u elčid-tür qoyisi odqui-dur ulaγ-a-yin mori qorin tabun, mori-bar kölügsen terge arban qoyar öggümü. basa dalai-qan-u elči qoyisi odqui-dur, [86b] teden-ü köl-ün mori temege-dür qonuγ büri seleng-dür kürtel-e ebesün borčaγ öggümü kemen ayiladqaju toγtaγajuqui.

nigen jüyil . dalai blam-a-dur elči jaruqu terigün lam-a-dur γučin kötül mori lusa nayan, γučin temege, ded lam-a-dur qorin tabun kötül mori lusa jiran, qorin temege bolγay-a, seleng-ün kerem-eče činaγsi toγtaγaγsan toγan-u aman-dur jiran edür-ün idekü amu-yi seleng-ün kerem-eče ögtügei kemen, egüride qauli bolγay-a kemen ayiladqaju toγtaγajuqui.

nigen jüyil. yabudal-un yamun-u dangsan-dur neretei lam-a bandinar-i [87 a] jakiruγči terigün lam-a-nar erte üdesi kičiyejü ilγatuγai. man-u yabudal-un yamun mön-kü sar-a büri čingdalan ilγasuγai. aliba kümün lam-a bandinar-i γuyuju ebedčin jasaγulsuγai, nom ungsiγulsuγai kemebesü, jakiruγsan terigün lam-a-nar-tur učir siltaγan-i ögülejü abačituγai. abačiγsan kümün qoyisi odču terigün lam-a-nar-tur tulγaju ögtügei. lam-a bandi-nar oduγsan ger-tür qonuqu ba, terigün lam-a-nar-tur ögülekü ügei joriγ-iyar yabuqu kiged, lam-a-nar-i abačiqu kümün terigün lam-a-dur ögülekü ügei abačiqu, ger-tür qonuγulqu [87b] bolbasu, joriγ-iyar yabuγsan ba, qonuγsan lam-a bandi-yi ebdejü jasaγ-tur abuy-a, er-e ügei emes-ün ger-tür qonubasu, lam-a qonuγuluγsan em-e-yi köbčidejü alay-a. jakiruγsan terigün lama-ača γurbaγad yisü, jasaγ-un lam-a-nar-ača qosiyaγad yisü, demči-ner-eče nijeged yisün boda-yi jasaγ-tur abuy-a. abačiγsan qonuγuluγsan kümün dotuγ-a-du qusiγun-u tüsimel qaraču kümün bolbasu, em-e-tei qamtubar qariy-a-tu yabudal-un yamun-dur tusiyaju ögčü kündüde yalalamu. lam-a-nar öber öber-ün ger-ün boγul jaruča, busud [88a] kürgejü iregsen kümün-i küliyejü abču bandi bolγaqu ba, basa dangsan-dur lam-a bandi-yi daruju aquγulbasu, lam-a-yi köbčidejü alaγad, ger mal-i keyiskey-e. bügüde-yi jakiruγči terigün lam-a-ača γurbaγad yisü, jasaγ-un lama-nar-ača qosiyaγad yisü, demeči-ner-eče nijeged yisün boda-yi jasaγ-tur abču čöm jakirqu tusiyal-ača bayilγasuγai dotuγ-a-du kümün, ger-ün kümün-i bandi bolγan lam-a-dur kürgekü, ger-tür aquγulqu, joriγ-iyar yabuqu, lam-a bandi-yi daruju aquγulbasu tüsimel qaraču kümün-i qariya-tu yabudal-un [88b] yamun-dur tusiyaju ögčü kündüde yalalamu. yabudal-un yamun-u dangsan-dur büküi lam-a-ača öber-e, qusiγu sumun-u γajar-a lam-a bandinar-i joriγ-iyar saγulγaqu, joriγ-iyar yabuqu lam-a-yi daruju aquγulqu, joriγ-iyar bandi bolγaγsan kümün-i darubasu, köndelen kümün, ger-ün boγul gerečilebesü, jakiruγči qusiγun-u ejen-eče doruγsi, baγ-a kogegči-eče degegsi daruγsan kümün, gereči-dür qamtubar qariy-a-tu yabudal-un yamun-dur tusiyaju ögčü kündüde yalalamu. aliba bandi bolγaγsan kümün-ü bey-e joriγ-iyar aγsan lam-a bandi-yi jasaγ-tur abču [89a] ilγasuγai. lam-a-yin saγuγsan süm-e-yin ger-tür emes yabuqu-yi bayilγay-a lam-a öber-ün ger-tür emes-i yabuγulqu bolbasu qalaγaγsan lam-a bandi-yi jaγun tasiγur jančiy-a, oduγsan em-e-yin er-e dotuγ-a-du tüsimel, qaraču kümün bolbasu eme tai qamtuber qariy-a-tu yabudal-un yamun-dur tusiyaju ögčü yalalamu. dotuγ-a-du γadaγ-a-du emes-i egün eče qoyisi čibaγanča bolqu-yi bayilγay-a. lam-a gelüng-ner ulabtur sir-a, ulaγan debel, bandinar-i ulaγan debel, lam-a bandinar-un malaγ-a-yi siluγun bolγay-a. ubasi ubasanča-yi [89b] ulabtur sir-a ulan emüskü-yi bayilγay-a, lam-a-dur deger-e-eče šangnaγsan aliba jüyil-ün debel bolbasu emüstügei. yeke lam-a-nar egün-i dabaju emüsbesü nigen yisün boda abuy-a bandi ubasi ubasančabolbasu jaγun tasiγur jančiy-a, basa γadaγ-a-du mongγol-dur büküi dangsan-dur bičigsen lam-a-nar-ača öber-e, joriγ-iyar demei yabuqu lam-a bandinar. čöm kögegülüy-e. kerbe kögekü ügei daruju bayiqu ba, basa öber öber-ün albatu ger-ün boγul-i joriγ-iyar bandi bolγaqu bolbasu, köndülen kümün qariy-a-tu albatu, [90a] ger-ün boγul gerečilebesü vang noyad bolbasu jaγuγad aduγu, qusiγun-u tayiji güng-üd bolbasu dalaγad aduγu, tayiji tabunung-ud bolbasu tabiγad aduγu, qusiγun-u ejen-dür γurban yisü, meyiren-ü janggi-dur qoyar yisü, jalan-u janggi-dur nigen yisü. sumun-u janggi, orulan kögegči-yi tüsimel ebdey-e. tusiyal ügei tüsimel bolbasu tüsimel ebdey-e. abuγsan mal-i γurban qubi-dur nigen qubi-yi gereči-dür ögčü ülegsen mal-i jasaγ-tur abuy-a. qaraču kümün bolbasu alay-a. qariy-atu jakiruγči vang, noyad-tur [90b] yal-a dalaγad aduγu, qusiγun-u tayiji güng-üd-tür tabiγad aduγu, tayiji tabunung-ud-tur γučiγad aduγu, qusiγun-u ejen-dür γurban yisü, meyiren-ü janggi-dur qoyar yisü, jalan-u janggi-dur nigen yisü boda abuy-a. sumun-u janggi orulan kögegči-ner-i tüsimel ebdey-e. baγ-a kögegči-yi jaγun tasiγur jančiju, kögegči-eče bayilγay-a. arban ger-ün daruγ-a-yi jaγun tasiγur jančiju ger mal-i keyiskey-e. köndelen kümün gerečilebesü, ene abuγsan ger mal-i γurban qubi-dur nigen qubi-yi ögčü, ülegsen-i jasaγ-tur abuy-a. [91a] alba-tu ger-ün boγul gerčilebesü, öber-ün ejen-eče γarγay-a, aliba bandi bolγaγsan kümün-i jasaγ-tur abuy-a. joriγ-iyar saγuγsan dangsan-dur ügei lam-a bandi-yi ebdejü jasaγ-tur abču ilγasuγai. naiman qusiγun-u negükü mongγol, čaqar, sürüg-ün arad-i mön-kü ene yosuγar jerge-yi üjejü yalalay-a mügden, siregetü, köke qota, γadaγ-a-du döčin yisün qusiγun-dur büküi lam-a-nar alba kürgejü irebečü nom ungsiju, ebedčin jasaju yabubaču öber öber-ün jakiruγči terigün lam-a-nar, qariy-a-tu qusiγu-yi jakiruγči vang noyad-tur ögülejü edür boljaju yabutuγai kemen ayiladqaju [91b] toγtaγajuqui. alaqu, keyiskekü, tüsimel ebdekü, yalalaqu anu kündü könggen ese tengjüküi , tüsimel man-u kelelčegsen anu lam-a qaraču kümün-ü joriγ-iyar bandi bolγaqu, joriγ-iyar bandinar-i daruju aquγulbasu lam-a-yi alaγad, ger mal-i keyiskekü qaraču kümün-ü alaqu-yi bayiju jakiruyči lam-a-nar jorίγ-iyar bandi bolγaqu, aquγulqu bolbasu jakirqu tusiyal-ača bayilγaju γurbaγad yisün boda, gelüng bandinar-tur γurbaγad yisün boda-yi jasaγ-tur abuy-a. qaraču kümün-i jaγun tasiγur jančiy-a. qusiγun-u ejen meyiren-ü janggi, jalan-u janggi-dur yisün boda yal-a abqui bayiju, čöm tüsimel ebdey-e, basa qariyatujakiruγči qusiγun-u ejen meyiren-ü [92a] janggi jalanu janggi-dur nijeged yisün boda-yi jasaγ-tur abuy-a. sumun-u janggi orulan kögegči-yi tüsimel-i ebdekü-yi bayiju, sumun-u janggi orulan kögegči-dür qosiyaγad yisün boda-yi jasaγ-tur abuy-a. baγ-a kögegči-yi kögegči-eče bayilγaqu. arban ger-ün daruγ-a-yi ger mal keyiskekü yabudal-i bayiju, jaγuγad tasiγur jančiy-a. basa aliba lam-a bandinar jakiruγči terigün lam-a-nar-tur ögülekü ügei. busud ger-ün [92b] joriγ-iyar yabuγsan qonuγsan lam-a bandi-yi ebdejü jasaγ-tur abun bölüge. edüge baγuraγalju γurbaγad yisün boda-yi jasaγ-tur abuy-a. joriγ-iyar abačiγsan kümün-i qariy-a-tu yabudal-un yamun-dur tusiyaju ögčü yal-a torγaγuluy-a. lam-a-nar er-e ügei emes-ün ger-tür qonubasu, lam-a qonuγuluγsan em-e-yi köbčidejü alan bölüge. edüge baγuraγulju lam-a-yi ebdejü jaγun tasiγur jančiy-a. γadaγ-a-du em-e [93a] bolbasu mön-kü jaγun tasiγur jančiy-a. dotuγ-a-du em-e bolbasu, qariy-a-tu yabudal-un yamun-dur tusiyaju ögčü yal-a torγaγuluy-a. čibaγanča sedkil neyilebesü, čibaγanča-yi ebdejü jaγun tasiγur jančiya. lam-a-nar-un saγuγsan ger-tür, emes-i qalaγbasu lam-a-nar-i jaγun tasiγur jančin bölüge. edüge jančiqui-yi baiju. terigün lam-a qalaγbasu, qoyar yisün boda, demči-ner bolbasu nigen yisün boda, gelüng bandinar bolbasu, tabuγad boda-yi jasaγ-tur abuy-a. bandi ubasi, ubasanča-nar čaγajilaγsan-i dabaju, ömüsbesü, jaγun tasiγur jančiqu-yi baγuraγulju, nayan tasiγur jančiy-a. bosu jüyil-i [93b] mön-kü uridu yosuγar aquγuluy-a kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. ögeled qalq-a-yin kümün ijaγur-un γajar-ača bosču iregsen bosqaγul-i qoyisi ilegeküi-dür, toγtaγaγsan yosuγar ayiladqaju šangnaqu-ača öber-e, alba kürger-e ireküi-dür bosču γarču urida irekü ba qoyisi odqui-dur öber-ün γajar-tur kürügsen ügei jam jaγur-a qoyisi orγuju irekü kiged, basa köke qotan janggiy-a keü qaγalγan-u jerge-yin γajar-a qoduldaγ-a kir-e irejü orγuju γarču iregsen arad-tur šangnaqu-yi baiju öber-ün qusiγun-u elči iregsen čaγ-tur tusiyaju ögčü qoyisi ilegey-e kemen ayiladqaju ese toγtaγajuqui.

[94a] nigen jüyil. orus-un čaγan qan-u elči alba kürgejü irebesüčaγan qan-u bey-e-dür dörben jaγm lang mönggü, arban torγ-a, irbis-ün arasu γurban, bars-un arasu γurban, qaliγun-u arasu γurban, terigülejü iregsen elči-dür jiran lang mönggü , γurban torγ-a, qorin dörben qar-a bös, ded elči-dür döčin lang mönggü, γurban torγ-a, qorin dörben qar-a bös, eden-ü kötül kedün irebesü, iregsen-i üjejü, kötül büri nijeged [94b] torγ-a naimaγad qar-a bös šangnaqu kemen ayiladqaju toγtaγajuqui.

nigen jüyil. γadaγ-a-du čin-vang bolbasu dotuγadu čin vang-un udaγ-a, γadaγ-a-du giyün-vang bolbasu dotuγ-a-du giyün vang-un udaγ-a. γadaγ-a-du noyan bolbasu, dotüγ-a-du noyan-u udaγ-a. γadaγ-a-du qusiγun-u tayiji bolbasu, dotüγ-a-du beyise-yin udaγ-a, γadaγ-a-du güng bolbasu, dotuγ-a-du güng-ün udaγ-a saγulγamu. basa [95a] γadaγ-a-du mongγol-un tayiji-i mörgügülkü ba saγulγaqui yabudal-i jerge-yi üjekü ügei čöm yandar-un deger-e mörgügülümü. arban kümün-ü dotuγsi irebesü ordu-yin dotur-a saγulγamu. arban kümün-eče ilegüü irebesü ülegsen-i inu yandar-un deger-e jada dam ildü čimeg-ün qoyin-a saγulγamu kemejüküi.

nigen jüyil. γadaγ-a-du mongγol-un vang noyan qusiγun-u tayiji güng-üd önggeregsen-ü qoyin-a jalγamjilaγsan keüked baγ-a arban naiman nasun-dur kürüge edüi bolbasu sinelekü-yin yosuγar irekü-yi [95b] bayiγtun, arban naiman nasun-dur kürügsen-ü qoyin-a, öber-ün ečige-yin jisiyen-dur oruju yabumu kemejüküi.

nigen jüyil. γadaγ-a-du mongγol-un vang-ud irebesü, čin vang-ud bolbasu nökür kötül tabin, giyün-vang-ud bolbasu nökür kötül döčin tabun, noyan bolbasu nökür, kötül döčin, qusiγun-u tayiji bolbasu, [96a] nökür kötül γučin tabun, tüsiy-e güng, tusalaγči güng-üd bolbasu nökür kötül γučin , tayiji sayid bolbasu arban kümün abču iretügei egünče ilegüü irebesü yabudal-un yamun-dur baγulγaqu ügei bolγay-a kemejüküi. basa güngjü gege efü-ner irebesü daγaγsan nökür kötül-i iregsen-i üjejü baγulγamu. güngjü gege-ner irekü ügei, γaγča efü-ner-ün bey-e irebesü, ulus-un efü bolbasu, noyan-u yosuγar nökür kötül [96b] döčin kümün, jasaγ-un efü bolbasu, güng-ün yosuγar nökür kötül γučin kümün, törü-yin efü, güngjü-yin keüked bolbasu, nökür kötül qorin kümün qusiγun-u efü bolbasu nökür kötül arban tabun kümün abču iretügei. γaγča efü-ner-ün bey-e ireküi-dür kemjiyelegsen toγ-a-ača ilegüü irebesü, yabudal-un yamun-dur baγulγaqu ügei kemejüküi.

[97a] nigen jüyil. γadaγ-a-du mongγol-un vang-ud irebesü, čin-vang-un bey-e nökür-tür bügüde arban tabun mön giyün vang-un bey-e nökür-tür bügüde arban mön, noyan-u bey-e nökür-tür bügüde naiman mori, qusiγun-u tayiji ulus-un efü-ner-ün bey-e nökür-tür bügüde jirγuγad mori, güng-üd jasaγ-un efü, törü-yin efü-ner-ün bey-e nökür-tür bügüde dörbeged mori, güngjü-yin keüked-ün bey-e nökür-tür qoyar mori, [97b] tayiji-yin, bey-e nökür-tür qoyar mori tayiji-nar vang, noyan-i daγaju irebesü γaγča bey-e-dür nigen mori, ulus-un güngjü-dür čin-vang-un yosuγar jasaγ-un gege-dür giyün vang-im yosuγar törü-yin gege-dür noyan-u yosuγar törü-yin noyan-u köbegün, törü-yin gege-dür qusiγun-u tayiji-yin yosuγar, qusiγun-u gege-dür güng-ün yosuγar, qusiγun-u ejen, jingkin-ü qafan, asqan-u qafan, adaγ-a qafan, darqan, bayitalabura qafan, tuwasara qafan, öber öber-ün ejed-i daγaju irebečü, öberčilen alba kürgejü irebesü nijeged mori unaγulju [98a] ebesün borčaγ öggün, busu olan mori temege-yi yabudal-un yamun abču, törü-yin yabudal-un yamun-dur tusiyaju ögčü idegülümü. basa γadaγ-a-du muji-yin güngjü, gege, vang, noyan, qusiγun-u tayiji, güng tayiji, tabunung, terigün-ner-ün urida toγtaγaju uyaγsan mori-dur, ebesün borčaγ ongγoča, ebesün-ü kerčimel, tülekü modu-yi yabudal-un yamun-u küčün-ber kürgekü-eče öber-e, aliba kereg-tür ebül irebesü, unuju iregsen mori temege-yi yabudal-un yamun-dur [98b] tusiyaju ögkü ügei. öber öber-ün γar-tur ebesün borčaγ abču idegülüy-e kemegči bolbasu öber öber-ün γar-tur abču idegültügei ebesün borčaγ ongγoča ebesün-ü kerčimel, tülekü modu-yi öber-ün küčün-ber abur-a iretügei kemejüküi. ene qauli-yi mön-kü aquγuluy-a. basa jasaγ-un güngjü, qusiγun-u efü-yin uyaqu mori-yi ese toγtaγajuqui. egün-i tüsimel man-u kelelčegsen anu. jasaγ-un güngjü-yin bey-e nökür-tür arban γurban mori, qusiγun-u efü-yin [99a] bey-e nökür-tür γurban mori uyaγuluy-a kemen kelelčejüküi.

nigen jüyil. γadaγ-a-du mongγol-un döčin yisün qusiγu-yi nigen jil qabur jun namur ebül ene dörben čaγ-tur qusiγu büri nijeged kümün iregüljü medege abquγulumu kemejüküi.

nigen jüyil. vang-ud-ača doruγsi, güng-üd-eče degegsi ergügsen yosuγar yabudal-un yamun-ača nigen jerge čimeg kijü öggümü kemejüküi.

[99b] nigen jüyil. čin-vang-ud-un čimeg, altan öngge türkigsen ulaγan kükür qoyar, tuγ qoyar, kikir arban, giyün-vang-ud čimeg altan öngge türkigsen kükür nigen, tuγ nigen, kikir naiman, noyad-un čimeg, ulaγan kükür nigen, tuγ nigen kikir jirγuγan, qusiγun-u tayiji-yin čimeg ulaγan kükür nigen, kikir jirγuγan, ulus-tur tüsiy-e güng-üd čimeg, ulaγan kükür nigen, kikir jirγuγan, tusalaγči güng-üd čimeg ulaγan kükür nigen, kikir jirγüγan, aba [100a] kiged, čerig-tür mordubasu abču yabuγtun kemejüküi.

nigen jüyil. γadaγ-a-du mongγol-un ulus-un güngjü čin vang-tan-ača doruγsi qusiγun-u gege, güng-üd-eče degegsi mörgür-e irebečü alba kürger-e irebečü, törül uruγ dan juγar-a irebeču ökin-i kürger-e irebečü beri abur-a irebečü yabudal-un yamun-dur ögülejü. jarlaγ-i erijü iregtün jarl iγ-i eril ügei joriγ-iyar buu iregtün kemejüküi. basa ilγabasu, güngjü gege-ner-eče öber-e vang-ud-ača [l00b] doruγsi, güng jasaγ bariγsan tayijinar-ača degegsi γaγča deger-e alba bariy-a irey-e kemebesü, ayiladqal ügei iretügei kemejüküi.

nigen jüyil. sineleküi-yin yosun-dur qorčin-u arban qusiγu bügüde arban qoyar yisün-ü nigen jaγun naiman qoni, nigen jaγun naiman nongq-a araja-yin alba kürgejü ireged quvangdi-dur dörben yisü tai quvang tayikeü-dür dörben yisü örüsiyeltü kemjiyetü quvang tayikeü-dür dörben yisü barimu. ordos-un jirγuγan qusiγu urad-un γurban qusiγu ene yisün qusiγu yisün yisü nayan nigen qoni, nayan nongq-a araja-yin alba küigejü ireged quvangdi-dur γurban yisü tai quvang tayikeü-dür γurban yisü örüsiyeltü kemjiyetü quvang tayikeü-dür γurban yisü barimu egün-eče öber-e busu qorin jirγuγan qusiγu qoyar qusiγun neyilen γurban yisün-ü qorin doluγan, qoni, qorin doluγan nongq-a araja-yin alba kürgejü ireged [101b] quvangdi-dur nigen yisü tai quvang tayikeü-dür nigen yisü örüsiyeltü kemjiyetü quvang tayikeü-dür nigen yisü barimu. egün-i ilγaju abču törü-yin yabudal-un yamun-dur tusiyaju öggümü kemejüküi.

nigen jüyil. sineleküi-yin yosuγar mörgür-e iregsen čin vang-tan-dur terigün jerge seyilügsen emegel nijeged tabin lang-un mönggün-ü dongmu nijeged čar-a nijeged, torγ-a γučin jirγuγan, čai tabuγad [102] sebeg. giyün-vang-tan-dur ded jerge-yin seyilügsen emegel nijeged, tabin lang-un mönggün-ü dongmu nijeged, torγ-a qorin yisüged, čai dörbeged sebeg, noyad-tur γutaγar jerge-yin seyilügsen emegel nijeged, döčin lang-un mönggün-ü dongmu nijeged, torγ-a qorin qosiyaγad, čai γurbaγad sebeg, qusiγun-u tayiji-tan-dur terigün jerge-yin sirdegsen emegel nijeged, γurban lang-un čar-a nijeged, torγ-a arban dörbeged, čai qosiyaγad sebeg, ulus-un tüsiy-e güng, ulus-tur tusalaγči güng-ten-i nigen [102b] adali bolγaju γutaγar jerge-yin sirdegsen emegel nijeged, γurban lang-un mönggün-ü čar-a nijeged, torγ-a arbaγad, čai qosiyaγad sebeg, terigün jerge ded jerge-yin tayiji tabunung-tan-dur γutaγar jerge-yin sirdegsen emegel nijeged, torγ-a doluγad, čai nijeged sebeg, γutaγar jerge, dötüger jerge-yin tayiji tabunung-tan-dur γutaγar jerge-yin sirdegsen emegel nijeged, torγ-a tabuγad, čai nijeged sebeg šangnamu. egünče öber-e, qorčin-ü tüsiyetü čin-vang, joriγtu čin-vang, [103a] darqan čin-vang-dur terigün jerge-yin quyaγ nijeged , torγ-a naimaγad, jasaγtu giyün-vang-dur tabin lang-un mönggün-ü čar-a nigen, torγ-a jirγuγan ilegüü šangnamu kemejüküi.

nigen jüyil. γadaγ-a-du muji-yin qγsiγu büri dörben čaγ-un mede abur-a iregsen kümün-dür nijeged torγ-a, naimaγad qar-a bös šangnaju basa degedü-yin amuγulang-i γuyun, alba kürgejü iregsen kümün bolbasu ulus-un güngjü, čin-vang giyün-vang-un kümün-dür [103b] nigen yisü, nigen tabu bolγaju jangduwan nigen, pengduwan .nigen, qara bös arban qoyar, nijeged kötül-dür qar-a bös dörben, jasaγ-un gege, törü-yin gege, noyad, qusiγun-u tayiji, güng-üd-ün kümün-dür nigen yisü bolγaju, nigen pengduwan qar-a bös naiman nijeged kötül-dür γurban qar-a bös, tayiji tabunung qusiγun-u ejen jingkin-ü qafan, asqan-u qafan, meyiren-ü janggi öberčilen bey-e alba kürgejü irebesü, nigen yisü, nigen tabun bolγaju, yeke torγ-a nigen pengduwan nigen, qar-a bös arban qoyar [104a] jalan-u janggi sumun-nu janggi, bayitalabura qafan, tuwasara qafan, darqan-nar-tur nigen yisü bolγaju jangduwan nigen, pengduwan nigen, qar-a bös doluγan, qaraču kümün bolbasu pengduwan nigen, qar-a bös jirγuγan šangnamu. bey-e irekü ügei kümün ilegejü, alba kürgejü irebesü iregsen kümün-dür pengduwan nijeged, qar-a bös dörbeged šangnamu. egünče öber-e, öber öber-ün ejed-i daγaju ireged, alba baribasu šangnaqu ügei kemejüküi.

nigen jüyil. sineleküi-yin yosuγar qusiγun büri qoni [104b] araja-yin jerge-yin yaγum-a kürgejü iregsen quyaγ-un kümün, basa qaračin, tümed-un dörben qusiγun-u aba-yin degeji γaqai-yin jerge-yin yaγum-a alba kürgejü irebesü, terge bariju iregsen quyaγ-un kümün-dür γurbaγad qar-a bös, quyaγ-un bey-e irekü ügei orun-dur ger-ün kümün ilegebesü naimaγad alda-yin čaγan bös nijeged šangnamu.

nigen jüyil. sineleküi-yin yosuγar mörgür-e iregsen jasaγ jakiruγči terigün jerge-yin tayijinar-tur γutaγar jerge-yin [ 105a] südegsen emegel nijeged, torγ-a yisüged, čai qosiyaγad sebeg köke qotan-u qusiγun-u ejen-ten-dür γutaγar jerge-yin sirdegsen emegel nijeged torγ-a doluγad čai nijeged sebeg šangnamu kemen ayiladqaju toγtaγajuqui.

nigen jüyil. γadaγ-a-du čin-vang-un ökid-tür dotuγadu čin vang-un ökin gege-dür daγaγulqu yosuγar kökelte ečige eke-eče öber-e, daγaqu ökin naiman sula erüke tabun γadaγ-a-du giyün-vang-un ökid-tur dotuγ-a-du [105b] giyün-vang-un ökin gege-dür daγaγulqu yosuγar kökelte ečige eke-eče öber-e daγaqu ökin doluγan, sula erüke dörben, γadaγ-a-du noyan-dur dotuγ-a-du noyan-nu ökin gege-dür daγaγulqu yosuγar kökelte ečige eke-eče öber-e daγaqu ökin jirγuγan, sula erüke γurban, γadaγ-a-du qusiγun-u tayij-yin ökid-tür, dotuγ-a-du beyise-yin ökin gege-dür daγaγulqu yosuγar kökelte ečige eke-eče öber-e, daγaqu ökid tabun [106a] sula erüke qoyar, γadaγ-a-du ulus-un tüsiy-e güng-ün ökid-tür dotuγ-a-du ulus-un tüsiy-e güng-ün ökin gege-dür daγaγulqu yosuγar kökelte ečige eke-eče öber-e daγaqu ökin dörben sula erüke qoyar, γadaγ-a-du ulus-tur tusalaγči güng-ün ökid-tür dotuγ-a-tu ulus-tur tusalaγči güng-ün ökid gege-dür daγaγulqu yosuγar kökelte ečige eke-eče öber-e daγaqu ökin γurban, sula erüke qoyar daγaγuluy-a. [106b] basa γadaγ-a-du terigün jerge-yin tayiji tabunung-ud-ača doruγsi, dötüger jerge-yin tayiji tabunung-ud-ača degegsi ökid-tür dotuγ-a-du ulus-un tüsiy-e güng, tusalaγči janggi-yin ökid-ün yosuγar öber-ün qariy-a-tu albatu bolbasu nigen tegün-i önggeregülkü ügei, ger-ün köbüd bolbasu, γurban tegün önggeregülkü ügei daγaγuluy-a. basa tayiji tabunung-ud ökid-i öggüi-dür čöm anju-yin jerge-yin yaγum-a abqu-yin tola dotuγ-a-tu [107a] ulus-un tüsiy-e janggi tusalaγči janggi-nar-tur adalidqaju sula ökid-i ese daγaγulbasu ülü bolumu. eyimü-yin tula daγaγulqu ökid-i qoyar ilegüü bolγay-a, basa čin-vang-ača doruγsi tayiji tabunung-ud-ača degegsi kökelte ečige eke-yi daγaγulju ilegekü ba, ülü ilegekü kiged, daγaγulqu kümün-i ene toγ-a-ača dutaγu bolγaγči anu, öber öber-ün ečige eke-yin joriγ boltuγai kemen ayiladqaju toγtuγajuqui.

[107b] nigen jüyil. jasaγ-un güngjü-yin jaruγsan elči-dür nigen jangduwan nigen pengduwan arban qoyar qar-a bös, egün-ü nigen kötül-dür dörben qar-a bös qusiγun-u gege-yin jaruγsan elči-dür nigen pengduwan, naiman qar-a bös, egün-ü nigen kötül-dür γurban qar-a bös kiy-a orulan kögegči-ner öberečilen alba barir-a irebesü nigen pengduwan, jirγuγan qar-a bös šangnamu kemen ayiladqaju toγtuγajuqui.

[108a] nigen jüyil. engke amuγulang-un qorin naimaduγar on jun-u terigün sar-a-yin qorin-a jasaγ-un yabudal-un yamun-ača qauli toγtaγaju jarlaγsan bičig-tür, man-u yabudal-un yamun-ača šandung-un siyün fu čiyan giyü-yin uridu kereg-ün učir ayiladqaγsan-dur. jarlaγ ene bičig-ün dotur-a-ki učir siltaγan-i γurban jasaγ-un yamun neyilejü kinan kelelčejü ayiladq-a kemegsen-i kündüde daγaju man-u yabudal-un yamun [108b] qamuγ-i ilγaγči yamun, dai li se yamun-u-luγ-a neyilejü kelelčegsen anu. šandung-un siyün fu čiyan giyüyin jüifeilen ayiladqaγsan γaljiγuraju kümün-i alaγsan kümün-i sayin kümün-ü qauli yosuγar yalalaqu ba basa γaljiγuraγsan kümün-i törül uruγ ayil-un jerge-yin arad-tur tusiyaju ögčü sakiγulqu, osoltaju aldaγulbasu kerkijü yalalaqu yabudal-i toγtaγaqu ajiyamu kemen ayiladqaγsan nigen kereg-i urida jasaγ-un yabudal-un yamun-ača kelelčejü ayiladqaγsan-dur, [109a] jarliγ ene bičig-ün doturaki učir siltaγan-i γurban jasaγ-un yamun neyilajü kinan kelelčejü ayiladq-a kemegsen-i kündüde daγaju ilγabasu toγtaγaγsan qauli-dur γaljiγuraju kümün alaqu bolbasu, yal-a-tu kümün-eče čindar-a ilγaqu arban qoyar lang dörben čin qoyar fun qubi mönggün kögejü abuγad, ükügsen kümün-ü ger-tür öggümü kemejüküi. egünče qoyisi kerbe maγad-iyar γaljiγuraγsan ügei böged, qaγurmaγ-iyar γaljiγuraγsan bolju kümün alabasu, todurqayilan sigüjü [109b] esebesü arγ-a-bar alaγsan ba, esebesü jorimaγ-iyar alaγsan kiged, esebesü kereldüged jančiju kümün alaγsan anu bolbasu, čöm ijaγur-un čaγajin-u bičig-ün yosuγar yalalay-a. kerbe γaljiγuraγsan ügei böged, kümün alaγsan kümün-i köndelen-ü kümün maγad-iyar γaljiγuraγsan bölüge kemen qaγurmaγlaju ögülebesü, sigüjü bügüdeger nöküsejü ede tavar abuγsan učir siltaγan gem ügei bolbasu, köndelen-ü kümün ünen-iyen ögülekü ügei bolbasu, yal-a-tu kümün-ü yal-a-ača [110a] qoyar jerge baγuraγul kemegsen čaγajin-u bičig-ün yosuγar yalalay-a, kerbe bügüdeger nökesejü ede tawar abuγsan učir siltaγan gem bui bögesü, čöm ijaγur-un čaγajin-u bičig-ün yosuγar yalalaya. kerbe kümün alaγsan kümün yerüγaljiγuraγsan yabudal ügei böged, γaljiγuraγsan bölüge kemen qaγurmaγ-laju ögülegsen kümün törül uruγ-i mön-kü köndelen-ü kümün maγad ügei čaγajin-u bičig-un yosuγar yalalay-a. kerbe maγad-iyar γaljiγuraju uqaγ-a [110b] ügei kümün alaqu ba, medekü köndelen masi todurqay-a bolbasu mön-kü qauli yosuγar čindar-a ilγaqu mönggü kögejü abuγad ükügsen kümün-ü ger-tür öggülüy-e. basa ayiladqaγsan bičig-tür, γaljiγuraγsan kümün-i öber-ün ečige, ebüge, ečige abaγ-a-nar aq-a degüü öber-ün köbegün aq-a degüü-yin köbegün törül uruγ bariju ginjilejü sergeyilejü sakituγai. törül uruγ ügei anu bolbasu, ayil-un terigün ba, ayil-un ger-ün kümün-dür tusiyaju ögčü sakiγultuγai. [111a] kerbe osoltaju kümün alaqu-dur kürbesü kerkijü yalalaqu yabudal-i toγtaγaqu ajiyamu kemejüküi. egün eče qoyisi γaljiγuraγsan kümün-i öber-ün ečige, ebüge ečige abaγ-a-nar aq-a degüü öber-ün köbegün aq-a degüü-yin köbegün, masi sidar törul uruγ-tur tusiyaju ögčü sakiγuluy-a, ene jerge-yin törül uruγ ügei bolbasu ayil-un ger bayising-un daruγ-a-dur tusiyaju ögčü sakiγuluy-a. kerbe osoltaju aldaγulbasu, kümün [lllb] alaqui-dur kürbesü, yosun ügei-yi yabuγsan kündü čaγajin-u bičig-ün yosuγar nayan jang janciγuluy-a. jarlaγ baγuγsan qoyin-a, qauli bolγaju naiman qusiγun ger-ün sumu, jili , olan muji neyite tarqaju daγaju yabuγuluy-a kememü kemen, engke amuγulang-un qorin naimaduγar on, jun-u terigün sar-a-yin arban γurban-a ayiladqaba arban tabun-a jarlaγ kelelčegsen yοsuγar bolγ-a kemebe.

[112a] nigen jüyil. engke amuγulang-un qorin naimaduγar on ebül-ün terigün sar-a-yin sin-e-yin jirγuγan-a bičig-ün erkin tüsimel isangγa, arantai, bičig-ün ded tüsimel qayimbu, jodon-a meyidü singγa, boji, kü ši lüng, vang kü čang, ulamjilan ded tüsimel ünda-dür jarliγ baγulγaγsan anu. üker qulaγuγsan batu-yin ger mal-i keyiskejü, üker-ün ejen šoqodoi lam-a-dur öggüy-e kemejüküi. lam-a kümün öber-ün yaγum-a-yi [1l2b] kümün-dür ögkü bisiü. batu-yin ger mal-i lam-a-dur öggüy-e kemegsen anu jokiqu buyu. ene ger mal-i jasaγ-tur abun kelelče kemebe, egünče qoyisi ene jerge-yin lam-a-nar-un kereg-i čöm ene metü kelelče kemebe.

nigen jüyil. engke amuγulang-un qorin yisüdüger on. qabur-un dumdatu sar-a-dur toγtaγaγsan anu egünče qoyisi γadaγ-a-du mongγol-ud mori üker-ün jerge-yin mal-i buliyaqu qulaγuqui-dur kümün-i [113a] alabasu jasaγ-un yabudal-un yamun-u čaγajin-u bičig-ün yosuγar torγay-a. kümün alaγsan ügei qoor kibasü čöm γadaγ-a-du mongγol-un törü-yi jasaqu yabudal-un yamun-u čaγajin-u bičig-ün yosuγar bolγay-a kememü.

151. nigen jüyil. engke amuγulang-un qorin tabuduγar on jun-u terigün sar-a-yin arban naiman-a bičig-ün erkin tüsimel gioro-yin ledekün minkeü ded tüsimel labaγ mučangge-dür, [113b] jarliγ baγulγaγsan anu. egünče qoyisi alaqu-yi aγučilan orγoju, jaγun tasiγur jančiju boγul bolγ-a kemegsen yal-a-tu kümün-i negükü γajar-un naiman qusiγu, köke qotan-u tümed-ün qoyar qusiγun-ača öber-e. döčin doluγan qusiγun-u bolbasu, öber öber-ün qariy-a-tu ejed-tür tusiyaju ogčü masi baγ-a ügekü arad-tur boγul ögtügei, urida dotuγ-a-du kereg-i bügüde jakiruγči yamun-dur tusiyaju öggügsen, qorčin-u [114a] jasaγ-un darqan vang efü bandi-yin qusiγun-u dayidu-tan-i qoyisi abču, öber-ün qariy-a-tu vang-dur tusiyaju ögčü, masi baγ-a ügegü arad-tur boγul ögtügei kemebe.

nigen jüyil. engke amuγulang-un γučin γurbaduγar on ilegüü jun-u dumdatu sar-a-yin sin-e-yin arban-a bičig-ün erkin tüsimel isangγa, arantai, vang ki, jan iui šu, bičig-ün ded tüsimel taču, wambou, dayidun čangsu, šandu, wan yan [114b] li an, ku šou-dur jarliγ baγulγaγsan anu egünče qoyisi ögeled mongγol, basa γadaγ-a-du qotung-ud yal-a-tai bolju tögerigülkü ba, boγul ögkü-yi inu ninggüta, qar-a mören-dür ilegekü-yi bayiju, emün-e muji-dur tögerigüljü ilegeged sungdü tan-u dooratu čerig bolγatuγai kemebe.